An BUNYAG (Katekismo)

AN BUNYAG USA NGA PAGSUL-OT KAN CRISTO

Rev. Fr. Eutiquio ‘Euly’ B. Belizar, Jr., SThD

Mga Katuyuanan: Katapos han sesyon an mga natambong ginlalauman nga:

Doktrinal:   Makakasantop han hinungdan han Bunyag nga may kalabotan han Kristohanon nga kinabuhi

Moral:  Magtatalinguha nga an Bunyag ig-ukoy ha matag-adlaw nga kinabuhi                  

Liturhikal:  Magsasalin-urog han Bunyag hin mas mahinungdanon nga panginlabot

 

Pahiuna

1. Dida hin katitirok hin mga kag-anak nga magpapabunyag hin anak, nagpakiana ako kon kay-ano nga karuyag nira magpabunyag han ira anak. Damo an baton ngan magkadirudilain.

“Kay nababatasan man, Padre.”

“Kay sugo man ni Nanay, Padre.” Naglaksi pa hin pagsiring, “Nasiring hi Nanay nga diri ko ngani pabunyagan ini nga amon bata, lalanaton ako niya hin sundang.”

“Kay basi diri magin masinakitnon ini nga amon bata, Padre, kay mabibendisyunan naman.”

Ngan an akon pinamumulat nga baton inabot gihapon: “Kay karuyag ko magin Kristiyano an amon anak, Padre.”

Ngan pinakiana ako kon karuyag nira hibaro han akon baton.

“Ano man, Padre? Kay-ano man nga kinahanglan kami magpabunyag han amon mga anak?”

An akon baton: “Dugtong han binaton pagsiring nga karuyag niya magin Kristiyano an ira anak. Kay-ano nga karuyag ta magin Kristiyano? Kay karuyag ta matalwas dida kan Cristo. Kon sugad hi Cristo mismo an angay ta pamatian kon ano an rason nga an tawo nga diri binunyagan kinahanglan kumarawat han Bunyag. An iya siring aada hiton ebanghelyo ni San Juan: ‘Amen, amen, nasiring ako ha iyo, diri ngani an tawo matawo ngahaw tikang ha igbaw pinaagi han tubig ug han Espiritu Santo, diri hiya makakasulod han Ginhadian han langit’ (Jn 3:5).

2. Dida hiton Office of the Readings, an mga pagbasa nga kaupod han mga Kristohanon nga pag-ampo ha aga, Disyembre 3, hi San Francisco Javier nagsusumat han iya kaagi han iya pag-abot ha India nga may kalabutan han Bunyag:

“Waray pa ako pakakapahuway tikang han akon pag-abot nganhi. Nagtalinguha ako paglibot han mga baryo. Akon pinarigoan ha sagrado nga tubig an ngatanan nga mga bata nga waray pa kabunyagi. Nangangahulugan ini nga ginpuraw ko in damo kaupay nga mga kabataan nga, pulong pa man, bisan kon diri pa nira nakikilala an ira too nga kamot tikang han ira wala. An mga mas tigurang nga kabataan waray ngani tutugot nga makapag-ampo ako han Kristohanon nga Pag-ampo o makakaon o makakaturog kon diri ko anay hira tutdoan hin mga pag-ampo. Tungod hini, nasantop ko, ‘An ginhadian han langit para hin sugad hini nga mga tawo…”

Buruhaton

(1) Pakianhi an mga natambong kon ano an ira nadiskubre hiunong han Bunyag tikang han pauna nga mga estorya.         Isurat o kolektaha an ira mga baton.

(2) Pakianhi liwat kon ano an ira nahuhunahunaan nga baton han pakiana, ‘Kay-ano nga nagpapabunyag kita?’ antes nira bation an pahiuna.

(3) Tama ba o diri an ira mga nahuhunahunaan hiunong han Bunyag? Kay-ano?

 

Kasayuran han Pagtoo nga Katoliko

Kay-ano nga in usa ka tawo angay magpaBunyag?

         Tungod ini kay kinahanglan an Bunyag basi an tawo matalwas. Dida han pagkahimangraw ni Jesus ug Nicodemo, nagsiring hi Jesus: “Amen, amen, nasiring ako ha imo, diri ngani an tawo matawo ngahaw, diri hiya makakasakob han Ginhadian han Dios” (Jn 3:3). Kundi han pagpakiana ni Nicodemo kon uunanhon hin usa ka tawo nga tigurang na sugad ha iya in katawo ngahaw, ginlinaw ni Jesus an iya karuyag sidngon: “Amen, amen, nasiring ako ha imo, diri ngani an tawo matawo ngahaw pinaagi hin tubig ug han Espiritu, diri hiya makakasakob han Ginhadian han Dios” (Jn 3:5).

Ano gud an Bunyag?

          An Bunyag an syahan nga Sakramento hin pagkatawo ngahaw ha paagi nga espirituhanon. Dida hini an tawo nalilinisan han sala nga panurundon (original sin) o, kon tigurang na an ginbubunyagan, han mga sala nga personal (personal sins). Diri la amo ini. Nanakaka-angbit pa hiya hin bag-o nga kinabuhi dida kan Cristo nga nagbabag-o ha iya nga magin sugad kan Cristo. Ha usa ka pulong, nagigin “anak” liwat hiya han Dios ug nakakatawag sa Dios “Abba” o “Tatay/Amay/Papa/Daddy!” Pulong pa man ni San Pablo: “Han pag-abot han kabug-osan han panahon, iginpadara han Dios an iya Anak. Inabot hiya pinaagi hin babaye ug nagpasakop han Balaod basi niya tubson an mga nasasakop han Balaod ug himoon kita niya nga mga anak han Dios. Ngan tungod kay mga anak man kamo iginpadara han Dios ha iyo mga kasingkasing an Espiritu han iya Anak nga naaraba: Abba! Karuyag sidngon: Amay!” (Gal 4:4-6).

 

An Bunyag la ba an kinakarawat nga sakramento ha pagtikang hin pagka Kristiyano?

Diri. An Bunyag usa han tutulo nga mga sakramento han Kristohanon nga Pagtikang (Christian Initiation). An duduha amo an: PagKumpirma (Confirmation) ug Santos nga Yukaristiya (Holy Eucharist). Ini nga mga sakramento kinakarawat, ha Singbahan nga Katoliko, pag-abot han tama nga panuigon han bata, karuyag sidngon, ha edad nga nakakasantop na an bata han iya ginkakarawat (age of reason)

Makakasiring ba kita nga tikang kan Cristo an Sakramento han Bunyag?

Oo, makakasiring kita nga an pagpabunyag o pagbunyag sugo mismo han Ginoo Jesukristo. Tungod ini kay hiya mismo an nagyakan nga “Diri ngani matawo ngahaw in tawo dida han tubig ug han Espiritu Santo, diri man hiya makakasulod han Ginhadian han Dios!” (Jn 3:5). Tuyo han Dios an pagtalwas ha aton (2 Tim 1:9) ngan iya ini ginbuhat dida kan Cristo Jesus nga Magtaralwas han iya Lawas nga amo an Singbahan (Eph 5:23).

Ano ba an nabubuhat han Bunyag dida han nakarawat hini?

Una, iya ginlilinis an Sala nga Panurundon (Original Sin) dida han binunyagan, sugad man an mga Sala nga Kalugaringon (Personal Sins), ug an mga sirot nga temporal tungod han mga sala. Ikaduha, iya kita ginpapa-angbit han Diosnon nga Kinabuhi pinaagi han paghatagi ha aton han nakakatalwas nga bunga han kamatayon ug pagkabanhaw ni Jesukristo, an bunga hin bag-o nga kinabuhi dida kan Cristo (Col 2:12; Rom 6:4). Ikatulo, iya kita ginhihimo nga mga bag-o nga kaapi han Lawas ni Cristo. “Ngatanan kita ginbunyagan, Hudiyo o Griyego, uripon o talwas, dida han usa nga Espiritu basi magin mga kaapi hin usa nga Lawas ug ngatanan kita uminom dida han usa nga Espiritu (1 Cor 12:13). Ikaupat, ginsasantos kita han Bunyag pinaagi han mga upa han Espiritu Santo ha aton (Gal 5:17-26).

Ano naman an kalabotan han Bunyag han kan Cristo Misyon?

An Bunyag matag-adlaw nga pag-angbit han tutulo nga misyon ni Jesukristo: an pagin padi, manaragna ug hadi. Pagin padi basi maghalad kita hin pagsingba ug pag-ampo ngadto sa Dios sugad nga hi Cristo Jesus “naghalad han iya sakripisyo upon in mga pangaraba, ngan nag-ampo hiya basi gawson ha kamatayon ngan pinamatian hiya tungod han iya mapainobsanon nga pagsugot” (Heb 5:7). Pagin manaragna basi magpasamwak han Pulong sa Dios ug han Maupay nga Sumat han Ginhadian sugad nga hi Cristo “nagsudoy han bug-os nga Galilea pagpasamwak han Maupay nga Sumat han Ginhadian, upod in pagtambal hin magkadirudilain nga sakit ha mga tawo” (Mt 4:23). Pagin hadi basi sugad kan Cristo Jesus magserbi kita ug mag-ataman sa Dios ug han igkasitawo nga nagkikinahanglan kay “an Anak han Tawo waray kumanhi basi magpaserbi kundi basi magserbi ngan maghalad han iya kinabuhi ha pagtubos han kadam-an nga mga tawo” (Mk 10:45).

Sala ba an pagtutuyo nga langanon an  Bunyag?

Oo, dako nga sala ini, labi na kon maaram an mga kag-anak o mga responsible nga mga tawo, han kakinahanglanon han Bunyag para han katalwasan. Ha mga pulong ni Ananias nga nag-aaghat kan Saulo, nga magigin San Pablo ha kamaihaan: “Kay-ano nga maglalangan ka pa? Buhat ngan pagpaBunyag ug linisi an imo mga sala” (Mga Buhat 22:16).

Hin-o an angay magbuhat (administer) han Bunyag?

Ha mga higayon nga kaurugan (ordinary situations), an Padi o Diakono an Ministro han Sakramento han Bunyag. Kundi, kon ha higayon nga an bata o bisan hin-o pa man nga diri binunyagan aada hin kadelekaduhan nga mamatay, bisan hin-o, bisan ngani an diri Kristiyano o Katoliko nga may tama nga panuyo (intention) ug magamit hin tama nga mga pulong (formula) makakahimo pagBunyag.

Inuunan-o an pagBunyag?

Bubub-an (pouring) o itutunlob (immersion) an bata o tawo hin tubig upod in pagsiring: “Ginbubunyagan ko ikaw ha ngaran han Aman, ug han Anak, ug han Espiritu Santo” (Mt 28:19).

Kay-ano nga ginbubunyagan na an mga bata nga waray pa man mga buot?

Kay tuyo man ni Jesus, an Manunubos nga matalwas ug himoon nga iya mga tinun-an an ngatanan, diri la an mga may buot o tigurang. Bisan mga kabataan may katungod nga matalwas liwat. “Gintagan ako han gahom ha ngatanan nga langit ug tuna. Sanglit, kadto kamo ngan himoa niyo nga akon mga tinun-an an ngatanan nga katawhan. Bunyagi niyo hira ha ngaran han Amay, ug han Anak, ug han Espiritu Santo” (Mt 28:18-19).

Kay-ano nga kinahanglan may mga Ninong o Ninang han Bunyag?

Tungod kay hira an kinikilala nga mga saksi han pagkarawat hin usa ka tawo han Sakramento han Bunyag. Hira gihapon naangbit han katungdanan han mga kag-anak, labi na kon hira diri makahimo, nga tutdoan ha pulong ug susgaranan an bata nga binunyagan basi magin matinumanon nga tinun-an ni Cristo.

Kay-ano nga mas maupay nga igsubay an ngaran han bubunyagan nga bata han ngaran hin santo o santa?

Tungod kay kinahanglan han bata in Kristiyano nga piho nga aadto na ha langit basi: una, magin iya tagapag-ampo ug panalipod; ngan, ikaduha, basi may-ada han bata susbaranan hin kinabuhi nga Kristohanon ngan talwas.

Ano an kaangayan nga panahon hin paghulat tubtub nga pabunyagan an bata?

Ha sakob unta hin duha o tulo ka semana kahuman han katawo han bata. An ora-ora nga paglangan han Bunyag, kon waray mabug-at nga rason, usa nga dako nga sala.

Mga Buruhaton Pangatapusan

1. An Bunyag pagbag-o han kinabuhi dida kan Cristo nga Anak han Dios. Inu-unan-o ko pagpakita hini nga bag-o nga kinabuhi?

2. Pinaagi han Bunyag nagigin kaapi kita han Lawas ni Cristo nga amo an Singbahan. Ano an tinuod ko nga grado han akon paki-angbit ug panginlabot han kinabuhi han akon parokya (100% an gihahataasi; 75% an pasado)? Kay-ano nga sugad hini an akon grado? Uunan-on ko man nga mapahitaas ko pa ini?

3. Diin ug inuunan-o ko an pagpakita han akon pag-angbit han pagkapadi, pagkamanaragna ug pagkahadi ni Jesus?

 

AN PAGKUMPIRMA 

Mga Katuyuanan: Kahuman han sesyon an mga natambong ginlalauman nga:

Doktrinal:   Makakaintindi ug maaako nira an ira pagin Kumpirmado nga Kristiyano

Moral: Magigin madasig hira pagsaksi kan Jesukristo pinaagi hin pagtuman han ira mga katungdanan tikang han Bunyag

Liturhikal:  Dayuday nira sisingbahon, pag-aampoan ug susundon an Espiritu Santo

Pahiuna

          Pamalandonga ta ini nga mga masunod nga mga nanhitabo:

1. Hi San Lorenzo Ruiz ginsaaran nga makakauli ha Pilipinas tikang ha Japan kon iya la igsasalikway ngan babayaan an iya pagtoo nga Kristiyano. Sumala han mga saksi hi San Lorenzo binaton: “Diri ko mabubuhat ini kay Kristiyano ako. Ngan kon may-ada ko usa ka yukot pa nga kinabuhi, akon ini ighahalad ngatanan ngadto sa Dios.”

2. Hi San Pablo Miki, usa nga Hapones nga padi nga Heswita, ginsirotan nga mamatay upod in pira pa nga mga kapadian ug mga katekista han iya igkasi Hapones nga mga gamhanan, inuyunan han Emperador. Antes hiya patayon, malipayon ngan mahuyayag hiya nga nagyakan: “Siguro magmamatuod kamo nga in usa ka tawo nga tikamatay na sugad ha akon diri magbobowa ug mangunguwat ha iyo. Nasiring ako ha iyo nga matatalwas la an tawo pinaagi kan Cristo ngan pinaagi han Kristiyano nga pagtoo. Sanglit, pinapasaylo ko an Emperador, tungod hini nga akon pagtoo, ngan akon hiya gin-aaghat nga magin Kristiyano gihapon…”

3. Hi San Miguel Pro han Mexico gindakop han mga gamhanan nga tawo ha Mexico han 1926 tungod kay igindiri han gobyerno Mehikano hadto nga panahon an Kristohanon nga pagtoo. Ginpapriso ug ginpamatay hini in damo nga mga kapadian, mga madre ug layko. Hi Miguel iginpadakop tungod han iya sikreto nga mga panmisita ha mga balay han mga Katoliko ngan pagdumara ha iba nga mga sakramento, labi na han Yukaristiya, Pagkumpisal ug Pagsantolana. Hugot hiya nga gindid-an ug ginbuhian anay. Kundi tungod kay nagpadayon pa hiya han iya mga buhat pagkapadi nga mas madinasigon pa, gindakop ngahaw hiya ug ginsirotan nga mamatay ha pagpusil hin mga sundalo. Ha adlaw nga hiya papatayon, gin-imbitar in mga taga media basi magsaksi han mahitatabo. Kahuman niya mag-ampo, gin-unat niya an iya mga kamot sugad hin krus ug dida han ginpupusil hiya han mga sundalo, ginoliat hiya: “Mabuhay hi Cristo Rey!”

 

Mga Buruhaton

1. Ipakiana ngan igpa-angbit an baton hini: Kay-ano nga ini nga mga santo ug in damo pa nga mga Kristiyano nakakadaug han pagkahadlok basi maghalad han kinabuhi para kan Cristo? Ano an labot han Sakramento han Pagkumpirma hini nga ira ginbuhat?

2. Pamalandonga liwat ug igpa-angbit ha grupo an iyo baton hini nga pakiana: An pagsaksi kan Cristo aada la ba han pag-atubang han kamatayon para ha iya? Kon may-ada man iba pa nga mga paagi, ano man ini?

3. Nakakapagsaksi ba liwat kita kan Cristo dida han aton ordinaryo ug matag-adlaw nga kinabuhi? Ha ano nga mga paagi?

 

Mga Kasayuran han Pagtoo nga Katoliko

Ano an Sakramento han PagConfirma?

Hiya an Sakramento nga nagpapakusog han aton pagin kausa han Dios ug han iya Singbahan. Hiya gihapon an nahatag hin kusog han Kristiyano nga magin matinumanon han iya pagin tinun-an ni Jesukristo ha butnga han mga kakurian ug pagsulay.

Ano an mga grasya nga kinakarawat hin usa nga nakoConfirmahan?

Una, nakarawat hiya hin grasya nga nakakadugang han iya pagin suok sa Dios pinaagi han pag-angbit hin mas bug-os han kinabuhi han Dios pinaagi han Espiritu Santo. Ikaduha, nakarawat hiya hin kusog tikang han Espiritu Santo basi maka-atubang ug makadaug han mga pagsulay ug pag-ulang-ulang han pagtoo dinhi ha tuna, ug, sugad man, basi makapag saksi hiya ngan magpanalipod han pagtoo nga Katoliko han kanan Ginoo Singbahan.

Aada ba ini ha Bibliya?

Oo sumala hin mga pagpamatuod. Usa hini, tikang kan San Lukas, nasiring nga iginpadara han mga apostol hira Apostol San Pedro ug San Juan ngadto ha Samaria basi nira karawton an Espiritu Santo “tungod kay nabunyagan man la hira ha ngaran han Ginoo Jesus. Ug ira iginpadapat an ira mga kamot ngada han mga tawo ngan ira kinarawat an Espiritu Santo (Mga Buhat han Mga Apostol 8:14-18). Sanglit makakasiring kita nga nakaugat ha Bibliya ini nga sakramento, labi na dida han pagpadapat han kamot han mga apostol ug han mga Obispo nga sinunod ha ira ha mga tawo nga kinarawat na han Bunyag basi kumarawat hira han Espiritu Santo (Mga Buhat 8:14-17).

Hin-o an ministro han Sakramento han PagConfirma?

Ha ordinaryo nga kahimtang an Obispo an ministro han PagConfirma. Kundi ha aton mga parokya an mga kapadian gintubyanan han Obispo han awtoridad ug gahum pagConfirma (o ha English “delegated”) han mga binunyagan nga mga adulto nga karuyag magpakasal kundi waray pa karawat han PagConfirma.

Ano an kaangayan pamulaton tikang han mga Katoliko nga kinarawat han Confirmation?

Nga ira ig-ukoy an ira pagtoo nga igintutug-an. Pananglitan, dida han ira pagpadukwag han hustisya ug pagbuhat han paghigugma, nabulig hira pagtuman han misyon han Singbahan pagpakilala ug pagpasamwak kan Jesukristo ngadto ha kalibutan. Pulong pa man han Ikaduha nga Konsilyo Batikano: “Ha ngatanan nga mga Kristiyano igintutubyan an maka-aramdok nga paras-anon hin pagpasarang han mensahe han katalwasan basi ini makilala ug makarawat han ngatanan nga katawhan ha kalibutan” (Vatican II, Laity, par. 3).

Ano iton paagi hiton pagdumara han Sakramento han PagConfirma?

Sugad han panahon han mga apostol, iginhahatag an Sakramento pinaagi han kanan Obispo pag-ampo ug pagpadapat han iya kamot ha agtang han makarawat hini (Mga Buhat 8:18). Kahuman, ginbabadlisan an agtang han tigaman han krus pinaagi han Santo Krisma nga igindidihug han Obispo ha agtang. Didto ha Este (Eastern Church) iginhahatag an sakramento han Pagkumpirma kahuman gud la han Bunyag ug sinusundan han Yukaristiya. Ira ini paghatag doon han pagkasurumpay han Pagkumpirma han Bunyag ngan Yukaristiya, an tulo nga mga sakramento han Pagtikang (sacraments of Initiation).

Ano an ginyayakan han Obispo ug han ginkokonfirmahan?

Obispo: “_________[Ngaran han Makarawat], karawata an selyo /tigaman han Espiritu Santo, an upa han Amay.” (Dinhi gindidihugan han Obispo an nakarawat han Santo Krisma.)

Obispo: “An kalinaw maada ha imo.”

Nakarawat: “Ngan maada man ha imo.”

Ano an kinahanglanon nga pag-andam han makarawat han PagConfirma?

Kinahanglan hiya nabunyagan na, natagan hin igo ug bug-os nga katekesis o pagturun-an hiunong han sakramento ngan kinahanglan gihapon aada hiya ha pakisangkay han Ginoo (state of grace). Sanglit, maupay nga buhat an pagkarawat han Sakramento han Pagkumpisal san-o kumarawat han Sakramento han PagConfirma.

Ano an nabubuhat pa han Pagkumpirma ha binunyagan?

An Pagkumpirma nakumpleto han sakramento han Bunyag ug namumunga hin (1) pagkarawat han Espiritu Santo, (2) nagdidig-on han pagin anak sa Dios han binunyagan, (3) nagdidig-on han pagin kaapi han Lawas ni Cristo, an Singbahah, (4) nagdudugtong ha aton ngadto han kanan Singbahan misyon, ug (5) nabulig ha aton nga magin tinuod nga mga saksi ni Cristo ha pulong ug buhat.

May-ada ba pangilal-an dida han ginkumpirmahan han iya kinarawat nga sakramento?

An Pagkumpirma naghahatag hin espirituhanon nga tigaman nga diri napapara o indelible character dida han kalag han Kristiyano.

Ano an mga kinahanglanon nga butang ha pag-andam pagpaKumpirma?

Kinahanglanon dida han mga makarawat han Pagkumpirma: tama nga panuigon, pagtug-an han pagtoo, aada ha kahimtang hin pagkasangkay han Dios (state of grace), tama nga panuyo pagkarawat han sakramento, andam pagsaksi han Ginoo ha sakob ug gawas han Singbahan.

Ano an mga buruhaton nga sunud-sunod han Rito han Pagkumpirma

An Rito han Pagkumpirma: pagdihog han krisma sagrada ha agtang han binunyagan, pagpadapat han kamot han ministro upod in mga pulong, ‘Karawata an tigaman han upa han Espiritu Santo (‘Accipe signaculum doni Spiritus Sancti’)

Mga Buruhaton Pangatapusan

1. Himoa nga agsob buhaton an pag-ampo ngadto han Espiritu Santo nga kinarawat ha Pagkumpirma basi niya pukawon an iya mga upa ha aton.
2. Ig-ampo an mga Katoliko nga nasusulay pagtalikod han mga tutdo han ira pagtoo tungod kay pagtalikod ini han Pagkumpirma.
3. Dumduma an mga paagi nga aton iginpapakita an pagsaksi kan Cristo ug han aton pagtoo: pagbuhat han tigaman han krus ha lugar nga may iba nga mga tawo, diri pagsuporta hin mga politiko mga balaud nga nasupak han kinabuhi o tuluohan nga Katoiko.

 

AN SANTOS NGA YUKARISTIYA O SANTOS NGA MISA

 

Mga Katuyuanan: Katapos hini nga sesyon an mga natambong ginlalauman nga:

Doktrinal:   Makakasantop han tinuod nga tutdo ug kahulugan han Sakramento han Yukaristiya

Moral: Pag-ukoy han Yukaristiya dida hin mga buhat hin gugma ug pagsirbe

Liturhikal:  Pagin aktibo ha pagtambong ug paghalad han Yukaristiya

 

Pahiuna

Nakatambong ako makausa han amon high school batch reunion. Damo an nagka-abot han amon batch. Nag-aragmot anay kami hin kantidad nga maigo para han amon mga pagkaon ug irinmon. Tungod kay maiha na kami nga waray pagkirigta, pipira nala han akon mga batchmates an nakilala ko ha hitsura. Damo na ha ira an mga inasaw-an; may-ada pipira, sugad ha akon, nga waray asawa. Nakita ko liwat nga damo han amon mga batchmates an awdonon, talagsa la humarani han iba paki-istorya. Nakabati ako tikang hin usa ha ira nga tungod daw kuno ini kay diri hira sugad han iba nga amon batchmates nga nagpakatapos ha kolehiyo ug mga titulado na ngan mga kinikilala na han kadam-an nga tawo. Kundi dida han amon pagtikang pangaon ug pag-angbit han mga irinmon, nagin masayonay na an iristorya. Nagtikang hin mga panhitabo nga nahinunumduman han ngatanan ha mga klase, makatatawa ug magpaka-arawod, mga nababatasan nga puplunganon hin mga teachers, ug iba pa. Bisan ha butnga pala han pangaon ug irignom, hinay-hinay nga nagkaurusa ngahaw an amon batch nga sugad hin pamilya.

Mga Buruhaton

1. Magdumdum hin sugad nga panhitabo, pananglitan ha pagtambong hin mga patron, mga birthday parties, kumbite ha pagkasal, anniversary ha kasal ug iba pa, diin an pagkaon ur irinmon gin-aangbitan han kadam-an nga aada.

2. Ipakiana kon ano an nabubuhat han pag-arangbit han pagkaon ug irinmon dida han pagbag-o ug pagpakusog han pagkasarangkay ug pagkiriglala (bonding).

Kasayuran han Katoliko nga Pagtoo

Dida han kultura nga Pilipino, labi na ha kultura nga Eastern Samarnon, dako an kalabutan han pagkaon ug irinmon dida han pagparig-on han pagkasarangkay ug paghiusa han pamilya, magka-urupdan, magkaklase, ug han bisan ano nga gudtiay nga hugpo o katilingban.

Hi Mahatma o Mohandas Gandhi, dida han iya pamalandong han kadamo han mga nagugutom ug inuuhaw nga mga tawo ha kalibutan (diri la hin mga pagkaon ug irinmon nga lawasnon kundi liwat hin kalinaw, hustisya o suok nga relasyon sa Dios ug han igkasitawo), nagsiring nga diri hiya hipapausa kon an Dios kumanhi ha kalibutan ha porma hin pagkaon ug irinmon. Ha pagkatinuod, hi kita nga mga Kristiyano maaram nga nahinabo na ini ug padayon nga nahinanabo dida hiton Santos nga Yukaristiya o Santos nga Misa. Hi Jesus, an Dios nga nahimo nga tawo, dida han Urhi nga Panihapon (Last Supper) niya ug han iya mga apostol, naghatag hin tinapay ug bino ha ira nga iya mga tinun-an, upon in pagsiring, “Karawta ug kaon kamo hini; amo ini an akon Lawas” (Mt 26:26) ug “Inom kamo ngatanan hini, kay amo ini an akon Dugo han Bag-o nga Ginsabotan nga ig-uula para han kadam-an nga mga tawo para han pagpasaylo han mga sala” (Mt 26:28). Dida hini kita nga mga Katoliko nagtutug-an nga hi Jesus nagbuhat han syahan nga pagkonsagrar han tinapay ug bino basi mahimo nga iya Lawas ug Dugo—usa nga hitabo nga aton tinatawag “transubstantiation”, karuyag sidngon, an pagbag-o han kinaiya han tinapay ngadto han kinaiya han Lawas ni Cristo ug pagbag-o han kinaiya han bino ngadto han kinaiya han Dugo ni Cristo.

Ano an Yukaristiya?

An Yukaristiya an Sakramento diin an Ginoo Jesukristo naghahatag han Ano an Sakramento han Yukaristiya? Hiya an Sakramento diin an Ginoo Jesukristo tinuod ug, ha lawasnon nga paagi, nakikiusa han iya mga tinun-an pinaagi han tinapay ug bino nga nahihimo nga iya lawas ug dugo ha gahum han Espiritu Santo. Igintututdo ni San Pablo: “An irimnan han bendisyon nga aton ginbebendisyunan, di ba ini an aton pag-angbit han dugo ni Cristo? Ug an tinapay nga aton ginpipinitpinit, di ba ini an aton pag-angbit han lawas han Ginoo?” (1 Corinto 10:16).

Kay-ano nga makakasiring kita nga diri la ini imbento han Singbahan o hin tawo nga tumutuo?

Kay hi Jesus mismo nagpapamatuod hini pinaagi han iya mismo mga pulong ha ebanghelyo. Pananglitan, dida han ebanghelyo ni San Mateo nasiring hiya: “Ha panihapon nira, hi Jesus kinuha hin tinapay, iya ginbendisyunan, iya ginpinitpinit ug ihinatag han iya mga tinun-an ngan nagsiring: ‘Karawta niyo ug kaon kamo hini. Amo ini an akon lawas.’ Iya gihapon kinuha an irimnan, nagpasalamat sa Dios ug ihinatag han iya mga tinun-an ngan nagsiring: ‘Karawta niyo ug inom kamo ngatanan hini. Kay amo ini an akon dugo han bag-o nga ginsaaran nga ig-uula para han kadam-an basi mapasaylo an mga sala’” (Mateo 26:26-28). An iya presensya ha aton, diri la espirituhanon kundi labi na gud an iya lawasnon nga presensya dida han nakikita nga porma han tinapay ug bino. Hi San Pablo nagpapamatuod hini han iya pagsiring, “An irimnan han bendisyon nga aton ginbebendisyunan, diri ba ini an aton pag-angbit han dugo ni Cristo? Ngan an tinapay nga aton ginpipinitpinit, diri ba ini an aton pag-angbit han lawas han Ginoo?” (1 Cor 10:16).

Ano man an Santos nga Misa? Mag-iba ba an Yukaristiya ngan an Misa?

Uusa la ini nga Sakramento. An ngaran nga Yukaristiya naghahatag hin doon han iya pagin taghatag han presensya nga lawasnon ni Jesus ha porma hin tinapay ug bino, upod na an kanan Singbahan baton hin pagpasalamat. An Yukaristiya tikang han Griyego nga ‘eucharitein’ o ‘pagpasalamat’. An ngaran nga Misa naghahatag doon han pagin sakripisyo hini nga sakramento tungod kay dida hini nga sakramento an sakripisyo ni Jesus ha Kalbaryo hin paghatag hiya han iya lawas ug dugo para han aton katalwasan iginpapahamtang ha aton panahon ug lugar ha paagi nga waray dugo (unbloody manner).

Kakan-o buhata ni Jesus ini nga Sakramento?

Dida han Urhi nga Panihapon, ha gab-i san-o hiya namatay ha krus. Usa nga aton saksi hi San Mateo nga ebanghelista. “Han nakadto hira ha panihapon, hi Jesus kinuha hin tinapay, ginbendisyunan ini, iya ginpinitpinit, ug ihinatag han iya mga tinun-an, ngan nagsiring, ‘Karawta niyo ngan kaona; amo ini an akon lawas.’ Ug iya gihapon kinuha an irimnan, nagpasalamat sa Dios ngan iginhatag ha ira, ngan nagsiring, ‘Karawta niyo ug inom kamo ngatanan hini; kay amo ini an akon dugo han bag-o nga ginsaaran, nga ig-uula para han kadam-an nga katawhan ha pagpasaylo han mga sala” (Mt 26:26-28).

Hin-o an Ministro han Yukaristiya?

An Obispo o Padi la an Ministro han Sakramento han Yukaristiya. Tungod ini kay an Obispo la ug pinaagi ha iya an padi nga inordenahan an nanunod han katungdanan pagtuman han sugo ni Jesus han iya mga apostol hiunong han pagdumara hini nga Sakramento: “Buhata ini niyo nga hinumduman ha akon” (Lk 22:19).

Ano an nabubuhat han Yukaristiya?

Gin-uusa han Yukaristiya kita nga na-angbit ug natambong hini ngan an Dios dida kan Lawas ug Dugo ni Jesukristo. Tungod ini kay an Yukaristiya usa nga Paghiusa o Komunyon (Communion). An Dios ug kita sugad man hi kita ha tagsa tagsa gintatagan han paghiusa tungod kay dida kan Jesus nagkakausa an Dios ngan an tawo mismo.

Sugad nga an pagkaon/tinapay nga aton kinakaon ug an irinmon nga aton iniinom nagigin kausa han aton lawas, nagigin kausa liwat kita kan Jesukristo. Nagigin mas suok kita nga mga bahin ni Cristo dida han aton pagkarawat han iya buhi nga Lawas. Karuyag sidngon, tinuod nga Lawas ug Dugo ni Cristo an aton kinakarawat bisan kon konsagrado nga ostiya an iginhahatag ha aton han padi. “Hiya nga nakaon han akon unod ug nainom han akon dugo, napabilin dinhi ha akon ug ako dida ha iya. Sugad nga an Amay nga Kinabuhi nagpadara ha akon ug ako may Kinabuhi tikang han Amay, hiya nga nakaon ha akon may-ada kinabuhi tikang ha akon” (Jn 6:56-57). Dida han aton mga katitirok nakakabulig an mga pagkaon ug irinmon han pagkasarangkay ug pagkaurusa han mga natambong. Mamaurog an Yukaristiya. Dida han Lawas ni Cristo nga nagigin aton pagkaon ug han iya Dugo nga nagigin aton irinmon, nagigin tinuod kita nga mga bahin han iya Lawas. Nakikita an aton pagin Lawas ni Cristo pinaagi ug dida han Yukaristiya. “Tungod kay an pagkarawat hini nga Sakramento nakakapakusog han butok han paghigugma han nakarawat ug ni Cristo, nakakaparig-on liwat ini han pagkaurusa han Singbahan nga Lawas nga Mistiko ni Cristo” (Catechism of the Catholic Church, nn. 1416-1417).

Sugo ba ni Jesus nga magkamay-ada Misa o Yukaristiya ngan hin-o man an makakapaghalad hini nga sakripisyo?

Oo, kay hi Jesus mismo an nagsiring: “Buhata ini niyo nga hinumduman ha akon” (Lukas 22:19) ug nagsiring hiya hini ha iya mga apostol. An mga obispo nga sinunod han mga apostol an syahan nga may-ada gahum ug katungdanan paghalad han Misa ngan ira liwat iginpa-angbit ini nga gahum ug katungdanan han mga kapadian o presbyters pinaagi han Orden han Pagkapadi. Nasiring an mga Buhat han mga Apostol: “Ug ira iginpadayon nga nananalimbasog an pagpasamwak han mga tutdo han mga apostol, ngan an Pagpinitpinit han Tinapay ngan an urusa nga pag-ampo” (Mga Buhat 2:42).

Ano an kalabotan han Yukaristiya han buhat ni Jesukristo pagtalwas ha aton?

          An Yukaristiya usa nga ‘hinumduman’ han mga buhat pagtalwas ni Jesus ha aton. An pulong nga ‘hinumduman’ o anamnesis diri la hiunong han mga butang nga naglabay kundi nga ini mga naglabay naipapahamtang ngada hini nga aton panahon ngan ngada hini nga aton lugar pinaagi han gahom han Espiritu Santo. An mga buhat pagtalwas ni Jesus amo an iya Kasakit, Kamatayon, Pagkabanhaw ug Pagsaka ha langit o an tinatawag ‘Misteryo Paskwal’ nahipapahamtang nganhi ha aton yana ug dinhi hini nga aton ginkakatitirokan pinaagi han Yukaristiya. Asay ini an kahulugan han pagsiring ni Jesus hiunong han Urhi nga Panihapon, “Buhata ini niyo nga ‘hinumduman’ ha akon” (Lk 22:19). Tinatawag liwat ini nga ‘Exodus ni Cristo’ tungod kay pinaagi hini nga iya pagsakripisyo nakatabok an tawo ngadto han pasaylo han mga sala (Catechism for Filipino Catholics, n. 1700).

Kay-ano nga tinatawag liwat an Yukaristiya nga ‘Presensya ni Cristo’?

Tungod ini kay an iya Lawas ug Dugo ni Cristo nangangahulugan han iya bug-os nga kalugaringon nga iginhahatag ha aton. Sanglit an Yukaristiya sakramento han Presensya (Presence) ni Cristo. Ngan tungod kay hi Jesus Dios mismo nga nahimo nga tawo, sanglit hiya liwat an Presensya han Dios. Tungod hini tinatawag hiya dida han ebanghelyo ni San Mateo nga “Emmanuel”, ngaran nga nangangahulugan ‘An-Dios-aanhi-ha-aton’ (Mt 1:23) ug nasiring hi Jesus ha katapusan han ebanghelyo, “Ngan hinumdumi, kaupod ako niyo tubtub han kataposan han panahon” (Mt 28:30). An ebidensya nga kaupod ta hi Jesus waray iba kundi an Yukaristiya diin hi Jesus aada han Baraan nga Kasuratan nga aton ginbabasa, dida han katitirok han mga magtinuohon nga iya Lawas, dida han padi nga iya ministro ug tagpasamwak han iya Pulong pinaagi han homiliya ngan, labi na gud, dida han iya Lawas ug Dugo nga aton kinakarawat ha Komunyon. Importante liwat ini kaupay ha aton tungod kay hi Santo Tomas Aquino, dida han pagpakianhi ha iya kon ano an gimamaupayi nga pag-andam para han kamatayon, siniring, “Ig-ukoy an imo kinabuhi dida han presensya han Ginoo.”  Sumala han Konseho han Trento: “Dida han ginkonsagrar nga tinapay ug bino hi Cristo mismo, buhi ug mahimayaon, aanhi ha aton ha paagi nga tinuod, ungod ug ha kinaiya (substantial): ha iya Lawas ug Dugo, upod na an iya kalag ug pagka-Dios (Council of Trent: DS 1640). Usa ini nga kuruhaan hin kusog labi na gud han mga tawo nga, tungod hin trabaho o iba pa nga kahimtang ha kinabuhi, ‘nahirarayo’ han ira mga pamilya ug mahal ha kinabuhi.

Kon an Yukaristiya may kalabotan han naglabay ug han aton yana, mayda ba liwat hini kalabotan han aton tiarabot?

Oo, kay an Yukaristiya an Saad han aton dadangatan: an Dayon nga Kinabuhi upod an Dios (o Eskatolohiya). Kay-ano? Pulong mismo ni Jesus an nagpapamatuod ha aton han dako nga kalabotan han Yukaristiya ug han aton pinamumulat nga kinabuhi nga waray katapusan nga kalipay sa Dios: “Hiya nga nakaon han akon unod ug nainom ha akon dugo may-ada kinabuhi nga dayon ug akon hiya babanhawon ha katapusan nga adlaw… Amo ini an Tinapay nga tikang ha langit; diri sugad han iyo mga kaaapoy-apoyan nga kinaon kundi nagkamatay ha kamaihaan, hiya nga nakaon hini nga Tinapay mabubuhi ha kagihapunan (forever)” (Jn 6:54, 58).

May-ada ba kalabotan han Yukaristiya ha katilingban han katawhan (society)?

An Yukaristiya Sakramento liwat han Katadongan ug Paghigugma (Justice and Charity). An Misteryo Paskwal han Kasakit, Kamatayo, Pagkabanhaw ug Pagsaka ha Langit nga aton ginsasalin-urog nagdadara han tawo han katalwasan ug pasaylo han Dios (katadongan). Ini liwat nagpapakita han Paghigugma han Dios dida kan CristoJesus nga nag-uusa han katawhan ha pagkamagburugto (paghigugma). Sanglit an Yukaristiya Sakramento han Pagbag-o (transformation) han katilingban han katawhan tungod kay hi Jesukristo mismo iginhahatag ha aton pinaagi han kabag-o han tinapay ug bino ngan kahimo nga iya Lawas ug Dugo. Kinahanglan man liwat adton mga nakarawat han Yukaristiya magin mga instrumento han pagbag-o han katilingban nga tawhanon tikang hin diri matadong ngadto hin matadong nga kahimtang, tikang hin pagkaburublag ngadto hin pagsihigugmaay sugad hin magburugto. “Pagsihigugmaay kamo sugad han akon paghigugma ha iyo” (Jn 15:9), tugon ni Jesus san-o hiya mamatay ha krus. Kon diri ini naton buhaton, natalikod kita han aton pagka tinun-an ni Cristo nga naghahalad han iya Lawas ug Dugo ha aton. Pulong pa man ni San Juan Crisostomo: “Nakatilaw kamo han Dugo ni Cristo, kundi diri kamo nakilala han iyo bugto…Iyo ginpapanamastamas an Lamesa han Ginoo kon iyo ginhuhukman nga diri angay nga iyo paangbiton han iyo pagkaon an ginugutom nga tawo nga sugad ha iyo nakarawat liwat han sakramento…Ginpasaylo kamo han Dios han iyo mga sala ngatanan ngan gin-abi-abi nga kumanhi yana, kundi waray kamo pagin malolooyon han iba” (Homiliya hiunong han 1 Cor 21:40).

Mga Buruhaton Pangatapusan

1. Ipakiana: Ano an aton mabubuhat basi in usa o pira nga kaapi han aton pamilya aton maaghat pagtambong han pagsingba ha Santos nga Misa o Yukaristiya?
2. Pamalandonga: Kay-ano nga masingba kita dida han Santos nga Misa? Ano nga rason an nagduduso ha aton nga buhaton ini?
3. Paghatag hin mga pananglitan hin pagin instrumento o pag-ukoy han Yukaristiya dida hin pagin bumuruhat hin mga butang nga makakabag-o han katilingban ngadto han hustisya, kalinaw ug paghigugmaay.

 

AN SAKRAMENTO HAN MGA MAGSAKIT O AN PAGSANTO LANA

 

Mga Katuyuanan: Katapos hini nga sesyon an mga natambong ginlalauman nga:

Doktrinal:   Makakasantop han tinuod nga tutdo ug kahulugan han Sakramento han PagSanto Lana

Moral:         Diri na madadaug hin kahadlok, diwata ug diri tama nga mga panan-aw ngan toloohan hiunong han PagSanto Lana

Liturhikal:  Mag-aghat han mga magsakit o aada hin kadelekaduhan ha lawas nga kumarawat ug magpahamtang han sakramento han PagSanto Lana

 

Pahiuna

1. Usa nga tigurang nga babaye, lapos na hin 100 an panuigon, waray na kakaon ug naghihinigda nala. Nagtawag an pamilya hin padi ha ala una han maagahon tungod hin kahadlok nga mamamatay na an ira lola. An padi bumuhat tikang ha pagkaturog ngan ginpakumpisal an babaye ug iya man liwat ginsantolanahan. Waray nira hunahunaa an mahinanabo. An tigurang nga babaye nangaro hin pagkaon, bumuhat ngan nag-upay. (Personal nga pag-asoy)
2. Usa nga padi gindapit hin mga anak paghatag hin Santo Lana ngada han ira amay mga masakit. Maiha nga naghinulat an padi han amay nga nakadto ha sulod han CR. Nagpakiana hiya kon an ira amay an nagpatawag ha iya para PagSanto Lana o kon naruruyag hiya. Waray baton an mga anak. Nadiri man ngay-an an amay.

 

Mga Buruhaton

1. Pamalandonga ini nga pakiana: Ano an mga iginsusumat nga leksyon hini nga duduha nga panhitabo hiunong han sakramento han PagSanto Lana?
2. 2.    Ano an mga diri tama nga mga toloohan o panan-aw han tawo hiunong han PagSanto Lana?
3. 3.    Ano an angay mo buhaton basi an mga angay kumarawat hini nga sakramento makakarawat man?

 

Kasayuran han Katoliko nga Pagtoo

Aada ba ha Bibliya an Sakramento han Pagsanto Lana?

Tikang pa han panahon han mga apostol an pagdumara han Sakramento han PagSanto Lana. Pamatii ta hi Santiago: “May-ada ba masakit ha iyo? Tawaga niyo an mga presbyter/padi han Singbahan, ug ira ini pag-aampoan, didihugan hin lana ha ngaran han Ginoo; ug an pag-ampo ha pagtoo makakatalwas han masakit, ug an Ginoo mabangon ha iya; ngan kon nakasala hiya, mapapasaylo hiya” (Santiago 5:14-15).

Ano an Santo Lana ug kay-ano nga kinahanglan naton ini nga sakramento?

An Santo Lana usa nga Sakramento nga nagtutuyo paghatag hin talagsahon nga grasya ngada han Kristiyano nga aada hin kasakit ug kadelekaduhan nga mamatay tungod hin sakit o hitaas nga panuigon.

San-o man kaangayan karawton an Pagsanto Lana?

An tama nga pahanon pagkarawat hini nga sakramento amo kon an Kristiyano aada ha kadelekaduhan nga mamatay tungod hin seryoso nga sakit o panuigon. Mahihimo karawaton ini nga sakramento lapos hin usa ka beses kon kinahanglanon o, labi na gud, kon magin mas grabe an kahimtang han masakit.

Hin-o an Ministro o angay nga tagpahamtang han Pagsanto Lana?

Padi la o Obispo an makakapagdumara hini nga sakramento pinaagin hin pagdihug han Santo Lana nga ginbendisyunan han Obispo.

Inu-unan-o an pagsalin-urog hini nga sakramento?

An pagsalin-urog han sakramento ginbubuhat pinaagi hin pag-ampo han padi tungod han talagsahon nga grasya para han masakit ngan pagdihug han Santo Lana ha iya agtang ug mga kamot (Rito Romano) ug ha iba nga mga bahin han lawas (Rito nga Estehanon [Eastern Orthodox Church]) (CCC 1531).

Ano an mga bunga hini nga sakramento?

An mga bunga han sakramento: (a) pakiusa han masakit han Kasakit o Pasyon ni Cristo para han iya kaupayan ug han kaupayan han Singbahan; (b) kusog, kalinaw ug kabaskog basi atubangon ug ilobon ha Kristohanon nga paagi an mga arantuson tikang ha sakit o hitaas nga panuigon; (c) pasaylo han mga sala kon diri na makakapagkumpisal an masakit; (d) katambal han masakit, kon makakabulig han katalwasan han iya kalag; ug (e) maupay nga pag-andam para han kinabuhi nga dayon (CCC 1532).

Makakapira karawata an Santo Lana?

Sumala han kahimtang ug pagkinahanglan han masakit, mahihimo makarawat ini nga Sakramento ha pagtikang han kadelekaduhan ngada han pasyente o masakit ug han mga masunod nga higayon nga ini pagkinahanglanon. Sanglit diri la ini makakausa karawata. Ayaw na ighulat an pagpa Santo Lana han pasyente o masakit dida nga seryoso na an iya kahimtang, pananglitan kon diri na hiya nakakayakan o nakakasabot han mga nahitatabo. Dako ini nga inhustisya ha iya kay diri na hiya matatagan hin kaangayan nga tambulig han padi.

Mga Buruhaton Pangatapusan

1. Bisitaha ug ig-ampo an mga masakit nga kaapi han pamilya, kaurupdan, sangkay o kakilala.
2. Aghata an usa nga masakit nga seryoso o in usa nga hitaas na an panuigon han mga kaupayan ngan mga grasya han Sakramento han PagSanto Lana o Sakramento han mga Magsakit.
3. Paghatag hin tama nga katekesis bisan dida ha mga karukayakan hadton  may-ada mga masakit nga gintitimangno hiunong han Sakramento. 

 

AN PAGKUMPISAL O AN SAKRAMENTO HAN PAGPENITENSYA

 

Mga Katuyuanan: Katapos hini nga sesyon an mga natambong ginlalauman nga:

Doktrinal:   Makakasantop han tinuod nga tutdo ug mga hinungdan han Sakramento han Pagkumpisal o han Pagpenitensya

Moral:         Diri mag-alang pagbasul ngan pagsalikway han mga sala ug pagdaraon hin padi ha Pagkumpisal.

Liturhikal:  Ma-aghat hin pagsingba, pagpasalamat ug pagsubad han Dios nga maloloy-on ug mapinasayloon dida kan Jesukristo

Pahiuna

1. Usa nga estudyante hin usa nga Katoliko nga unibersidad in nagin dako nga problema han iya mga kag-anak. Pirmi hiya masurub-on ug diri nalili-aw hin bisan ano. Daw sugad hiya hin nawawarayan tuhay nga panhunahuna. Pero diri man hiya psychotic o nabubuang, siring han mga psychologists han unibersidad. Gintagan hiya hin proseso pagtambal han iya panhunahuna nga sakit o psychotherapy ug counseling. Kundi waray hiya pag-uupay. Ha diri maiha, may-ada ha ira in nagsagdon nga aghaton an estudyante hin pagkumpisal. Kumadto ini nga estudyante han kapilya han unibersidad ug iya nakita nga may-ada padi nga nagpapakumpisal ngan waray nangungumpisal. Sinakob hiya han kumpisalan. Kahuman hin pira ka minutos nga paghinulat han iya mga kag-anak, ginawas ini nga estudyante. Nahipausa an mga kag-anak han ira nakita. Malamrag an pamahong-pahong han ira anak, mahuyayag ug murayaw an buot. An rason: napasaylo hiya sa Dios ug inabat niya ini nga pasaylo dida han Pagkumpisal.

2. An anay DILG Secretary Jessie Robredo, san-o hiya namatay han Agosto 18, 2012, kinikilala nga susbaranan ug matadong nga opisyal han gobyerno. An iya pagkatangkod ug mga ginbuhat nga riporma nga nagin bahin hin damo nga mga balaod ug maupay nga sistema ha panggobernuhan kinikilala ug padayon nga ginpapasidunggan. Kundi, diri ginbabaroan han ngatanan, sumala han iya nabalo nga asawa, hi Atty. Leny Robredo, hi Sec. Jessie Robredo makusog nga deboto han Mahal nga Birhen han Peñafrancia nga tinatawag nga ‘Ina’ han mga Bikolano. Labot hini, hi Sec. Jessie nakakaduha pagKumpisal ha kada bulan. Tungod hini, sumala kan Atty. Leny Robredo, agsob hi Sec. Robredo sumiring nga ha kadamo na han iya nabuhat ha serbisyo publiko, “Quotang quota na ako (I have reached my quota [of good deeds])”. Sanglit, para kan Atty. Leny, hi Sec. Jessie pirmi la andam hin pag-atubang han Ginoo ha kamatayon ha bisan ano nga takna.

 

Mga Buruhaton

1. Bisitaha an Singbahan ngan panginanoa an Kumpisalan. Diri masayon an pagkumpisal, labi na ha syahan nga higayon. Pamalandonga ini nga pakiana: Ano pa an mga nakaka-ulang hin makasasala ha pagdaraon ha Kumpisalan?
2. 2.    Ipakiana kon ano an gidadakoi nga butang an nawawara kon an makasasala diri nagbabasul ug nagkukumpisal?
3. 3.    Ipakiana liwat kon tama na ba ug igo na an mga panutdo ug katekesis hiunong han Pagkumpisal ha mga Katoliko, labi na ha mga kabataan.
4. 4.    Ha pag-andam hin pagkumpisal, pangaro hin pasaylo tungod hin mga pulong ug buhat nga nakabido hin bisan hin-o ngan, sugad man, pagpasaylo hin bisan hin-o nga nakagyakan ug nakabuhat hin makabibido.

Kasayuran han Katoliko nga Pagtoo

Ano an Sakramento han Pagkumpisal?

Amo ini an Sakramento nga naghahatag hin pasaylo han mga sala hin usa nga binunyagan, mga sala nga iya nahimo kahuman han pagbunyagi ha iya. Dida hini nga Sakramento natutuman ni Jesus pinaagi han obispo o padi an iya padayon nga pagtalwas han tawo pinaagi han pagpahamtang han iya pasaylo. Siring pa man han anghel dida han ebanghelyo ni San Mateo hiunong han bata nga matatawo pinaagi kan Maria: “Tatawagon nimo hiya nga Jesus, tungod kay iya tatalwason an iya katawhan tikang han ira mga sala” (Mt 1:21).

Kay-ano nga makakapagpahamtang han pasaylo ni Cristo an obispo o padi nga tawo man la hira?

Hi Jesus an nagpapasaylo kundi iginpapaagi ini han Obispo o padi nga mga ministro han Sakramento. Tungod ini kay iginhatag ni Jesus an gahom pagpasaylo han mga sala ngadto han mga apostol ug, kahuman kamatay han mga apostol, ngadto han ira mga sumurunod, an mga kaobispohan ug iginpapaangbit ini han mga kaobispohan ha mga kapadian dida han Sakramento han Orden. Dida han gab-i han pagkabanhaw ni Jesus, nagpakita hiya han iya mga apostol ngan usa han iya mga tugon an masunod: “An iyo pasayloon han ira mga sala, pasasayloon manta. An diri niyo pasayloon han ira mga sala, diri manta pasasayloon” (Jn 20:23). Amo ini an gahom hin pagpasaylo nga iya iginpa-angbit ha ira. Diri mahihimo nga para la ini han mga makasasala hadto nga panahon. Sanglit, ka pagkamatay han mga apostol, an mga kaobispohan nga sinunod ha ira an gintuinan hini nga gahom dida han Orden.

Kundi nagpasaylo ba hi Jesus han nakanhi hiya ha tuna nga iya ini ighahatag nga gahom ha iba?

Oo. pananglitan, nagpasaylo hiya hin paralitiko o lulid nga tawo dida han ebanghelyo ni San Lukas (Lk 5:18-26). Nagpsaylo liwat hiya han babaye nga nadakpan nga nakikighilawas hin diri niya asawa ha ebanghelyo ni San Juan (Jn 8:1-11). Nagpasaylo liwat hiya hin makasasala nga babaye dida han ebanghelyo ni San Lukas (Lk 7:39-50). Ngan iya ginpasaylo an maupay nga kawatan (Lk 23:39-43). Hi Jesus nagpapasaylo tungod kay Anak man hiya han Dios, sanglit Dios hiya.

Uunanhon man hin usa nga makasasala nga mapasaylo hiya han iya mga dagko o seryoso nga mga sala?

Kinahanglan iya pagbasulan hin kinasingkasing ini ug an ngatanan niya nga mga sala. Sugo ini mismo ni Jesus: “Inabot na an igo nga panahon. Aanhi na an Ginhadian. Pagbasul kamo han iyo mga sala ug toohi niyo an Maupay nga Sumat” (Mk 1:15). Kundi kinahanglan gihapon hiya dumaraon hin padi ngan magkumpisal han iya mga sala. “Hiya nga nagtatago han iya mga sala diri natipaunhan. Kundi hiya nga nagkukumpisal han iya mga sala ug nabaya hini nakarawat hin kalooy” (Darahunon 28:13).

Kay-ano nga dida hin padi magkukumpisal? Diri ba angay magkumpisal nga direkta ngadto sa Dios?

An mga sala han tumutuo kahuman han Bunyag diri la mga sala supak sa Dios kundi mga sala supak gihapon han iya Singbahan. An padi natukdaw para han Ginoo Jesukristo ug para han iya Singbahan. Sanglit, an pagkumpisal ha padi nakakabaton han pagkinahanglan nga mahibalik an pakigsangkay han makasasala sa Dios ug han iya Singbahan. Pulong pa man ni Jesus ngadto han mga apostol, an syahan nga kaobispohan ug kapadian, “An nakarawat ha iyo nakarawat man ha akon, ug an nakarawat ha akon nakarawat han nagpadara ha akon” (Mt 10:40).

Nakakapasaylo ba an padi han mga sala? O bangin la igin-aampo han padi nga mapasaylo an makasasala?

Nakakapasaylo an padi han mga sala han nagkumpisal kay may gahom an padi hin pagpasaylo han mga sala, gahom ni Jesus nga nakarawat tikang pa han mga apostol nga nagpasa hini nga gahom ha mga kaobispohan ug kapadian pinaagi han Sakramento han Orden. Ha bagbalik-dumdum, nahitabo ini nga paghatag han gahom pagpasaylo han pagsiring ni Jesus han mga apostol, “Kan kanay mga sala iyo pasayloon, pasasayloon manta; kan kanay mga sala diri niyo pasayloon, diri man pasasayloon” (Jn 20:23). Diri la pag-ampo han mga sala an nahihimo han padi kundi an pagpasaylo hini ha ngaran han Ginoo. “Kay nagpasaylo ako…Akon ini ginbuhat ha ngaran ni Cristo” (2  Cor 2:10).

Ano an mga bunga han Sakramento han Pagkumpisal?

Una, iya iginbabalik ha aton an aton pagin sangkay han Dios ug an aton paki-usa ha iya. Ikaduha, iya ginpaparig-on an kinabuhi han Dios dida ha aton. Ikatulo, iya kita gintatagan hin kusog nga maka-ato ug makadaug han sala ug mga pagsulay han yawa. Ika-upat, an kamurayaw ug kalinaw naghahadi ha aton. Pulong pa man ni Jesus: “An kalinaw maada ha iyo…An mga sala nga iyo pasayloon, pasasayloon manta…” (Juan 20:22-23).

Ano an kinahanglanon buhaton basi mapasaylo an mga sala?

Syahan, kinahanglan nga kinasingkasing nga ikabido an pakagbuhat ug pakahimo hin mga sala. Ikaduha, kinahanglan magtuyo hin diri na pakasala ha maabot nga mga panahon. Ikatulo, maglikay hin mga tawo, lugar o butang nga nakakadara han tawo hin pakasala. Tutdo han Katekismo han Katoliko nga Singbahan: “An pagkumpisal han tagsa nga makasasala labi na han dagko nga mga sala, sinundan han pagpasaylo (absolution) pinaagi han padi napabilin nga kaurugan nga paagi (ordinary means) han aton paghibalik pagin sangkay sa Dios ug han Singbahan. Pinaagi han mga indulhensya (indulgences) an mga magtinuohon makukuhaan han sirot nga temporal (temporal punishment) tungod han sala para han ira kalugaringon ug para han mga kalag ha Purgatoryo” (CCC 1497-1498).

Ano an ‘Absolusyon’?

An ‘absolusyon’ waray iba kundi an pasaylo han Ginoo nga iya iginhahatag han nagbabasul nga makasasala pinaagi han padi nga ginkumpisalan. Iginpapahamtang ini han padi pinaagi hini nga mga pulong: “God, the Father of mercies, through the Death and Resurrection of his Son, has reconciled the world to himself and sent the Holy Spirit among us for the forgiveness of sins; through the ministry of the Church may God give you pardon and peace; and I absolve you from your sins in the name of the Father, and of the Son, and of the Holy Spirit. Amen. (An Dios, Amay han mga pagkalooy nga, pinaagi han Pagkamatay ug Pagkabanhaw han iya Anak, nagpabalik han kalibutan ngada ha iya ug nagpadara han Espiritu Santo ha butnga naton para han pagpasaylo han mga sala; pinaagi han pag-ataman han Singbahan tagan ka unta han Dios hin pasaylo ug kamurayaw; ug ginpapasaylo ko ikaw han imo mga sala ha ngaran han Amay, ug han Anak, ug han Espiritu Santo. Amen.)”

Ano nga pagbido o pagbasul han sala an kinahanglan ha pagkarawat hini nga sakramento?

Duduha nga klase hin pagbido o pagbasul hin mga sala. 1) an kinasingkasing kundi diri hingpit nga pagbasul o pagbasul nga relihiyoso nga tungod hin kahadlok han sirot han impyerno ug kawara han kalipay han langit. 2) An hingpit nga pagbasul, karuyag sidngon nga nabibido an makasasala tungod kay nahigugma hiya sa Dios nga puno hin pagkamaupay ug kaangayan gud la nga iya higugmaon.

Mahihimo ba igsumat han padi an mga sala nga iya nahinbatian dida han Sakramento han Pagkumpisal?

Diri, tungod kay dako ug hitaas nga katungdanan han padi an paghilom hiunong hini nga mga sala. Ini nga diri pagsumat han mga sala nga iginkumpisal ha iya bisan pa kon an padi kastigohon o sirotan hin kamatayon an tinatawag nga ‘Seal of Confession’ (selyo han pagkumpisal).

Ano nga klase hin mga sala an kinahanglan igkumpisal?

Obligado kita pagkumpisal han aton dagko o mortal nga mga sala tungod kay amo ini hira an nakakapabulag ha aton sa Dios ug han iya Singbahan. Mortal kay ‘nakakamatay’ ini han kalag kay nakakapabulag ha iya sa Dios ngan han iya Singbahan diin kita nabubuhi han Diosnon nga kinabuhi. Maupay liwat kon bisan an diri dagko o venial sins aton igkumpisal, kundi diri sugad kadako han aton obligasyon kay han mga seryoso o mortal sin. Venial o diri dako an sala kon diri ini nakakapabulag ha aton sa Dios ug ha iya Singbahan.

Makakapira man an Katoliko pagkukumpisal?

Sumala han iya pagkinahanglan. Kundi an ngatanan obligado magkumpisal hin makausa naman la ha usa katuig, labi na dida han Kwaresma.

Kon may nahingalimtan nga seryoso o dako nga sala dida han pagkumpisal, ano an angay buhaton?

Igkumpisal ngahaw ini ha gihaharanii nga higayon pakagkumpisal ngan igsumat ini han padi.

Kon karuyag hin usa nga Katoliko pagKomunyon dida hin Misa kundi nahinumdum hiya hin mortal o dako nga sala nga iya nabuhat hadto ngan waray man pangumpisal nga nahitatabo, ano an iya angay buhaton?

Kon kinahanglan niya kumarawat han Komunyon, magbasul hiya nga kinasingkasing ngan mag-ampo han Buhat Pagbasul (Act of Contrition) san-o kumarawat Komunyon. Kundi kinahanglan hiya magkumpisal ha gihaharanii nga higayon.

Mga Buruhaton Pangatapusan

1. Pamalandonga kon ano an mga kaupayan han Pagkumpisal nga gin-agi-an ha personal nga kinabuhi.
2. Pag-angbit han imo baton kon nakakabulig an susbaranan han mga kag-anak nga nagkukumpisal ha mga anak.
3. Batona an siring han mga diri nagkukumpisal nga direkta sa Dios hira nagkukumpisal kay makasasala man la an padi.

 

AN PAGKASAL 

Mga Katuyuanan: Katapos hini nga sesyon an mga natambong ginlalauman nga:

Doktrinal:   Makakasantop han tinuod nga tutdo ug mga hinungdan han Sakramento han Pagkasal upod na an mga may kalabotan nga hisgutan

Moral:         Mas hugot nga pagmahal han Sakramento han Pagkasal han mga kinasal ug para han makarawat han sakramento an mas malinaw nga pagsantop, pagpahimulos hini ug pagtuman han ira mga katungdanan.

Liturhikal:  Ma-aghat hin pagsingba, pagpasalamat ug pagsubad han paghigugma nga waray sukol, mapinairon ug dayuday han Dios

 

Pahiuna

1. Hi Theodosia Burr, an mahusay nga anak ni Aaron Burr, bantogan nga Amerikano nga politiko nga nakamatay kan Patrick Hamilton dida hin usa nga duelo, nakaasawa han gobernador han South Carolina, hi Joseph Alston. Han 1812-1813 namatay ini hi Theodosia samtang hiya nagbibiyahe ha barko nga tinawag ‘Patriot’. Kundi antes ini hitabo, sugad hin maaram na hiya nga mamamatay hiya. Mayda niya ginbayaan nga surat nga daan na nagsusumat nga bangin hiya mamatay ngan iini an iya mensahe han iya asawa: “If it is permitted, I will hover around you and guard you and intercede for you (Kon tutugotan ako, mag-iinupod-upod ako ha imo, babantayan ko ikaw ngan ig-aampo ko ikaw).” Usa ini nga nagpapamatuod han kamatinumanon han paghigugma hin usa nga inasaw-an ngan, bisan kon natatapos an pag-asawa dida han kamatayon hin usa ha ira, an paghigugma diri natatapos.

2. Nakilala ko ha Harrison, New Jersey in usa nga altar server nga may-ada malipayon nga pamatasan ngan pamahong-pahong. Kon nagsisirbe hiya han Misa, an iya panhunahuna aada han iya ginbubuhat ngan nakikita ini han mga tawo kay diri hiya makiwa ug mainampoon hiya dida han iya paghulat ngan pagbuhat han iya mga katungdanan. Kundi usa ka adlaw, san-o an Misa, nakita ko hiya ha sakristiya nga nagtitinangis ngan nangaro nga diri anay hiya magsirbe. Pagpakianhi ko kon kay-ano ngan kon ano an iya problema, siniring hiya: “Father, my world had crumbled. Mom and Dad just divorced today. (Padre, an akon kalibotan daw napukan na. Hira Nanay ngan Tatay nagdiborsyo [nagbulag] pala yana nga adlaw)” (Personal nga pag-asoy).

Mga Buruhaton

1. Mag-angbit an mga natambong han ira baton han mga pakiana: Kay-ano kinahanglan an pagkamatinumanon (faithfulness) dida han kinabuhi han kinasal nga mag-asawa? Ano an mga magpaka-urulang han pagkamatinomanon? Uunan-on pag-atubang hini?

2. Mag-angbit liwat kon kay-ano nga an Singbahan kinahanglan dayuday manindugan kuntra han diborsyo o pagbulag nga nagwawaray sapayan han pagka-inasaw-an?

3. Magtuyo hin pag-ampo ikinaadlaw o ha agsob nga higayon para han mga magtiayon nga kinasal na o hadton mga waray pa kakarawat han Sakramento han Pagkasal ngan sugad man para han ira mga pamilya.

Kasayuran han Katoliko nga Pagtoo

Ano an Sakramento han Pagkasal?

Amo ini an Sakramento diin in usa nga diri inasaw-an nga lalaki ug in usa nga diri inasaw-an nga babaye nagkaka-usa dida kan Jesukristo. Hira mismo an mga ministro hini nga Sakramento o nagsasantos han tagsa tagsa dida han ira pagpahayag ha  kinabuhi han pagsihigugmaay ni Cristo ug han iya Singbahan. An padi, diakono o Obispo nga nagdudumara han Rito han Pagkasal usa la nga saksi nga opisyal han Singbahan ug han Ginoo. Sugad nga hi Cristo nahigugma han Singbahan pinaagi han iya paghatag/paghalad han iya kalugaringon ha krus para han katalwasan han Singbahan, an mga magtiayon nga nakasal gintatagan gihapon ni Cristo hin grasya nga makapaghalad han ira kalugaringon ha tagsa tagsa ug ha kaupayan han ira mga anak o magigin mga anak. Pulong pa man ni San Pablo: “Mga magtiayon, pasakop kamo ha tagsa tagsa tungod han iyo pagmahal kan Cristo. An mga asawa, magin sakop hira han ira mga bana sugad han ira pagpasakop han Ginoo; kay an bana amo an ulo han asawa, sugad nga hi Cristo an ulo han Singbahan…Mga bana, higugmaa an iyo mga asawa, sugad han paghigugma ni Cristo han Singbahan ug han iya paghalad han iya kalugaringon para ha iya, basi hiya masantos, dida han kalinisi han Singbahan ha tubig han Bugyag pinaagi han Pulong, basi iya maihalad ha iya kalugaringon an Singbahan nga puno hin himaya ug waray dum-it…” (Eph 5:21-25).

Sakramento na ba an Pagkatiayon nira Adan ug Eva?

Diri pa. Bisan kon maupay an pagkausa ha pag-asawa nira Adan ngan hi Eva, an pag-asawa ginbayaw ngada han kahimtang pagin Sakramento ni Jesukristo nga aton Ginoo.

Ano man an mga nabubuhat hini nga Sakramento?

Una, an lalaki ug an babaye nga nakarawat hini gin-uusa hini nga Sakramento dida kan Jesukristo dida han ira pagka-bana ug pagin asawa. Ikaduha, an Sakramento han Pagkasal nagpaparig-on ug nagpapahilarom han relasyon han mag-asawa kan Jesukristo nga ira Magtaralwas ug Ginoo. Ikatulo, nahatag an Sakramento ha mag-asawa han mga grasya nga makakabulig ha ira pagtuman han ira mga katungdanan, “nakakahatag ha ira hin grasya nga humigugma sugad han paghigugma ni Cristo han iya Singbahan, nakakahingpit han ira pagsihigugmaay nga tawhanon, nakakaparig-on han ira pagkausa nga diri mabubulag (indissoluble) ug nagsasantos ha ira ha dalan tipakadto han kinabuhi nga dayon” (Trento: DS 1799 dida ha CCC 16611).

Kay-ano nga importante kaupay an Sakramento han Pagkasal para han aton pagkilala sa Dios?

Tungod kay an magtiayon nga kinasal, dida han ira pagkausa ug pag-ukoy han paghigugma, nagigin tigaman han Dios nga Paghigugma. “Hiya nga diri nahigugma diri nakilala sa Dios kay AN DIOS PAGHIGUGMA” (1 Jn 4:8). Sanglit gintatagan naton hin hitaas nga kadungganan an mga ginkasal ha Singbahan tungod kay an tinuod nira nga pagsihigugmaay dida kan Cristo nagigin usa liwat nga waray sama nga tigaman nga sacramental. Tutdo han Catechism for Filipino Catholics nga “samtang an iba nga mga Sakramento nagamit hin mga materiyal nga butang, sugad han tubig, tinapay, bino ug lana, dida hiton pag-asawa (nga Kristiyano) an ‘tigaman nga kinikita (external sign)’ amo an mahigugmaon nga relasyon (‘love relationship’) han mag-asawa mismo” (CFC 1881; italics dida han original).

Mahibabaroan ta ba an mga katuyuanan han Pag-asawa?

Oo, pinaagi han aton pagkonsulta han Baraan nga Kasuratan o Bibliya ngan pamati han mga tutdo han aton Singbahan. Kon buhaton naton ini nga duha, aton masasantop nga duha liwat an katuyuanan han pag-asawa sumala han larang han Dios. Syahan, tuyo han Dios nga pag-usahon an lalaki ug babaye nga nagsisihigugmaay dida hin pagkausa diin hira naggigihatag hin tambulig ha tagsa tagsa (mutual help). Tikang ini han tutdo han Baraan nga Kasuratan dida han paghimoa han Dios han babaye basi magin kapikas han lalaki: “Ug nagsiring an Ginoo nga dios, ‘Diri maupay nag mag-usaan la an lalaki. Tatagan ko hiya hin kaupod nga para gud ha iya’ (Gen 2:18)”. An Kristiyano nagpapamatuod hini pinaagi han tutdo ni San Pablo: “Kinahanglan nga kamo nga mga bana humigugma han iyo asawa sugad han paghigugma han iyo kalugaringon, ug kinahanglan man liwat an asawa magtalinguha pagtahod han iya asawa” (Eph 5:33). Amo ini an tinatawag ni Papa Pablo VI nga ‘nag-uusa nga katuyanan’ han pag-asawa [‘unitive aspect’ of marriage) (Humanae Vitae, no. 12).

Ikaduha, kanan Dios tuyo nga an pag-asawa magin instrumento hin pagpadayon han kinabuhi han tawo nga nagkikinahanglan hin maupay nga pagpatubo (education) han kabataan, labi na dida han Padianon (Priestly) nga istorya han pagtuhaa han tawo: “Gintuha an tawo han dios sumala han iya dagway. Dida han iya dagway gintuha han Dios an tawo. Lalaki ug babaye iya hira gintuha. Kahuman, ginbendisyunan hira han Dios ug nagsiring ha ira: ‘Pagin mabungahon ngan pagpadamo kamo, pun-a niyo an tuna ug pagdumaraon ini’”

(Gen 1:27-28). Amo ini an tinatawag ni Papa Pablo VI nga ‘mabinungahon nga katuyuanan’ han pag-asawa [procreative aspect of marriage] (HV 12).

Ano an Pag-uyon nga Publiko (public consent) ug kay-ano kinahanglan ini dida han Pagkasal?

“An pag-asawa natunob dida han pag-uyon han mga ginkakasal (consent of the contracting parties), karuyag sidngon, dida ha ira pagbuot nga maghalad han ira kalugaringon ha tagsa tagsa, hin diri pinirit ug waray pag-alang, basi mag-ukoy hin ginsabotan (covenant) hin matinumanon ug mabungahon nga paghigugmaay. Tungod kay an pag-asawa nahitatabo dida han dayag o publiko nga kinabuhi ha Singbahan, kinahanglan man liwat ini salin-urogon nga dayag o ha publiko, ha butnga hin pagsalin-urog han liturhiya, ha atubangan hin usa nga padi (o saksi nga gintagan awtoridad han Singbahan), mga saksi nga layko, ug an katilingban hin mga magtinuohon” (CCC 1662-1663).

Ano man an kahimtang han nakigbulag o diborsyado ngan nag-asawa ngahaw nga mga Katoliko?

“An pag-asawa ngahaw hin mga magtinuohon nga igindiborsyo hin mga buhi ug lehitimo nga bana o asawa nasupak han larang ug balaod han Dios sumala han tutdo ni Cristo. Diri hira nahibubulag han Singbahan, kundi diri hira kaangayan kumarawat han Komunyon ha Yukaristiya. Padayon hira gin-aaghat nga mag-ukoy hin mga kinabuhi nga Kristohanon labi dida han pagpatubo han ira mga anak dida han pagtoo” (CCC 1665).

Sala ba an paggamit han mga artificial means of birth control o mga hinimo han tawo nga mga sangkap basi diri magburod o manganak an misis, sugad han pills, IUD, condom etc.? Kay-ano?

          Oo, tutdo han Singbahan nga sala ini, kay an buhat han mag-asawa may duha nga katuyu-anan: una, nga padayonon hini an kinabuhi han tawo ug, ikaduha, nga magka-usa an nagsisihigugmaay nga magti-ayon. An paggamit han contraceptives o artificial means of birth control natalapas han syahan nga tuyo nga iginlagda han Dios. Ikaduha, an problema diri an matatawo o diri matatawo nga bata kundi an kakulang han disiplina ug responsibilidad han pipira nga inasaw-an. Diri an solusyon an contraceptives kundi an edukasyon ug pagporma nga moral ug espirituwal han magti-ayon basi hira magin tinuod nga agaron o magburu-ot han ira kinabuhi. Pulong pa man han Katekismo Para han mga Pilipino nga Katoliko: “Diri ba kawaray maupay nga panhunahuna kon  magtalinguha la kita para hin kalibutanon nga pag-uswag nga aton gintatamakan an aton konsyensya ug an katungod hin pagdesisyon han mga magti-ayon sumala han tama nga moralidad? An susi han solusyon han problema diri an pagdikta kon pira an kaangayan nga anak ug diri man liwat an pag-ulang han panganak pinaagi han contraceptives; an susi amo an pagporma hin mananong ug matadong nga pagin hadi naton han aton lawas, labi na han iya mga karuyagon” (Catechism for Filipino Catholics, no. 1109).

Ano ba an chastity o pagin puraw para han may asawa ug para han mga waray asawa?

Sumala han Katekismo han Katoliko nga Singbahan an pagin puraw o chastity kinahanglanon han tagsa nga Kristiyano, inasaw-an man o diri, kay importante ini para hiton tinuod nga paghigugma (Catechism of the Catholic Church, no. 2349). Para han inasaw-an nangangahulugan ini hin pagtuman han mga sinumpaan han kasal, an diri paglingo han asawa o bana ug pagtahod han ngatanan nga mag-upay nga butang dida han ira pag-asawa. An pagin hadi o magburuot han aton lawas ug han iya mga karuyagon, pagpugong han diri nauyon han karuyag han Ginoo, importante kaupay basi magin puraw o chaste. Para han diri inasaw-an, an pagin puraw importante para han pagbuhat han paghigugma nga nagigin tinuod la kon may sakripisyo o pagtalikod han kalugaringon ug mga lawasnon nga karuyagon—ini importante man liwat para han pag-asawa o han paghalad han kalugaringon basi magpadi, magmadre o magin relihiyoso. Siring pa man han Ginoo Jesukristo: “May-ada mga tinun-an nga natalikod han pag-asawa tungod gud han Ginhadian han Dios” (Mateo 19:12).

Maraot ba an family planning o an pagplano han mag-asawa kon pira la an ira mga anak?

Diri maraot an family planning kundi usahay an tinuod nga rason hini an maraot. An pagkamay-ada anak regalo han Dios ug bunga han pagsihigugmaay han mag-asawa. An Ikaduha nga Konseho Batikano nasiring: “An mga mag-aragsawa kinahanglan kumilala nga an kinaiya nga misyon han ira pagka-inasaw-an amo an pagin instrumento han kanan Ginoo paghatag ug pagpadayon han kinabuhi han tawo ngan pagtagad hin maupay han ira mga anak. Kon ira ini buhaton nakikiusa hira han kanan Dios pagin Magburuhat ug Magturuha…” (Gaudium et Spes, no. 50). Kon sugad, an pagplano han pamilya han mag-asawa kinahanglan may-ada tama nga rason ug bunga hin pag-ampo ngan diri natikang la hin paglikay hin katungkadanan. Kinahanglan liwat an paagi nga gagamiton han pagplano han pamilya nauyon han kanan Ginoo plano para han mag-asawa. An pagsakripisyo tungod han gugma diin nagpupugong an mag-asawa ha mga panahon nga bangin magpanamkon an asawa sumala han natural family planning mas nauyon han mga tuyo han pag-asawa ug han tama nga moralidad. Labot pa, nakakapagpahayag ini han ungod nga dagway han paghigugma. Pulong ni San Pablo: “An paghigugma ni Cristo nagtutugway ha aton ug nakita naton dida han iya paghalad han iya kinabuhi para han ngatanan…” (2 Cor 5:14).

Ngada san-o iton kamag-asawa hin magtiayon nga mayda valid nga kasal ha Singbahan ngan kay-ano?

Tubtub ha kamatayon. An syahan nga rason iini: An pag-asawa usa nga pagpasamwak ngan tigaman han paghigugma han Dios ha aton. Pulong ni propeta Jeremias: “Ginhigugma ko ikaw tubtub ha kadayunan” (Jeremias 31:2). Ikaduha nga rason: Kinahanglanon ini han ika-uupay diri la han mag-asawa kundi labi na gud han ira mga anak. An paghigugma han magtiayon han ira mga anak tigaman nga permanente an paghigugma han Dios han mga tawo nga iya nagin mga anak dida han Bunyag. Hi San Pablo nagtututdo: “An babaye nga asawa nakahigot ha iya bana tubtub nga buhi an iya bana. Kundi kon mamatay an iya bana, makakahimo na hiya ngahaw mag-asawa, kundi kinahanglan hiya mag-asawa ha ngaran han Ginoo” (1 Corinto 7:39).

Makaka-agi ba an magtiayon nga matinuohon hin kalipay dida han ira pag-asawa? Diin man nira ini hi-aagii?

Oo, ug ira ini hi-aagi-an dida han ira pagsunod han larang han Dios para han pag-asawa ug para ha ira. Pulong pa man ni Sirak: “Malipayon an bana han maupay nga asawa, ug nadudugangan an kahilaba han iya kinabuhi tungod hini. An takus nga asawa nakakalipay han iya kapikas kay usa hiya nga birilhon nga upa para ha iya nga nahahadlok han Ginoo. Magin bahandianon hiya o kablas, an iya kasingkasing kuntento, ug dayuday mahiyomhiyom an iya dagway” (Sirak 26:1-4). Dida han paghigugma nga nakikita pinaagi han paggitahodtahod ug pagtalikod han kalugaringon para han kaupayan han hinigugma nagigin hingpit ini nga kalipay. Pulong ni Jesus: “Iginsumat ko ini ha iyo basi hingada ha iyo an akon kalipay ug an iyo kalipay magin hingpit. Amo ini an akon sugo: Pagsihigugmaay kamo sugad han paghigugma ko ha iyo” (Juan 15:11-12).

Mga Buruhaton Pangatapusan

1. Pamalandonga kon ano an mga kaupayan han Pagkasal nga nakikita dida han mga kinasal nga magtiayon.

2. Pag-angbit han imo baton han pakiana kon ano an mga problema han mga magtiayon yana nga panahon ug uunan-on nira atubangon ini nga diri nasupak han kaburut-on ug larang han Dios para ha ira.

3. Batona an pagsuson nga nasiring nga an Singbahan nauurhi na han lakat han panahon tungod han iya padayon nga pagtutdo nga diri tama an paggamit han mga contraceptives ug nga lalaki ug babaye la an mahihimo mag-asawa.

 

AN SAKRAMENTO HAN ORDEN

 

Mga Katuyuanan: Katapos hini nga sesyon an mga natambong ginlalauman nga:

Doktrinal:   Makakasantop han tinuod nga tutdo ug mga hinungdan han Sakramento han Orden upod na an mga may kalabotan nga hisgutan

Moral:         Magkaada pagmahal han kaobispohan, kapadian ug mga diakono dida han katilingban ug mas mahinungdanon, mahinatagon ug malipayon nga pag-ataman tikang han mga kinarawat han sakramento

Liturhikal:  Ma-aghat hin pagsingba, pagpasalamat ug paghalad sa Dios han bug-os nga kaligaringon ha pag-ampo ug liturhiya.

 

Pahiuna

1. Dida han kapungkayan han Bagyo Winnie han tuig 2004 usa nga Pilipino nga padi, hi Fr. Charlie Colandres han Infanta, Quezon Province nagdesisyon pagbalik ngadto hin mga barangay communities nga iya gintitimangno ha higrayo nga bahin han probinsya. Tungod ini kay damo ha ira an diri maaram han kamabangis han uran, hangin ug baha nga dadad-on han bagyo. Inupdan hiya han usa niya nga sacristan nga ulitawohay. Nag-iha-iha an iya panalinguha pagkumbinse han mga tawo nga bayaan an ira mga balay ngan kumadto hin hiruhigtaas nga mga lugar ha paglikay han mga tigda nga pagbaha o flash floods. Kundi damo ha ira an sinugot ha iya tungod kay padi man hiya. Dida nakalagiw na hiya ug han sakristan, nahin-abotan hira hin mga tigda nga pagbabaha upod in mga makusog nga agos nga may lagay. Iginhigot niya an iya lawas ngada hin poste ug nagpadayon hiya pagsalbar hin mga tawo nga nahiabutan liwat han makusog nga katubigan. Pero nawarayan hiya kusog ngan iya ginsiring an iya sacristan: “Hindi na kita kayang iligtas! Iligtas mo ang sarili mo! (Diri ko na ikaw masasalbar! Salbara an im’ kalugaringon!)” An sakristan nabuhi, namatay hi Fr. Charlie. Kundi diri hiya mamamatay dida ha panumdum labi na han iya mga tawo nga gintimangno.

2. Han 1925 an gobyerno han Mexico nagdiri han Singbahan nga Katoliko nga magbuhat hin bisan ano nga pagsingba o buruhaton han pagtoo nga Kristiyano. An mga kapadian, kaobispohan ug relihiyoso nga magtalapas hini nga sugo gindadakop ug an iba ginpapamatay. Usa nga padi nga Heswita, hi Padre Miguel Pro, an tago nga nanmisita hin mga Katoliko nga komunidad ug pati mga magsakit. Patago liwat an iya pagMisa ngan pagdumara han iba nga mga sakramento, sugad han Bunyag ug PagSanto Lana han mga magsakit. May-ada nagsumat han mga tinubyanan han balaod han iya ginbubuhat ug iginpadakop hiya. Kahuman kapamatud-i han iya mga ginbubuhat nga patago, ginsentensyahan hiya nga mamatay ha pagpusil hin mga sundalo. Ha adlaw han pagpusil ha iya nag-imbitar an mga gamhanan ha gobyerno hin mga taga media ug telebisyon kay naglalaom hira nga manginginyupo hi Padre Miguel Pro nga talwason an iya kinabuhi. Kundi han pag-abot na han adlaw, nangaro la hi Padre Pro nga makag-ampo hiya hin pira ka minuto antes hiya patayon. Kahuman hini nga panahon, binuhat hiya ug umatubang han mga sundalo nga may pusil, gindupa an iya mga kamot sugad hin krus, ngan ginoliat: “Viva Cristo Rey! (Mabuhi hi Cristo nga Hadi)!” Ginpusil hiya ug nagin martir para kan Cristo. Yana kinikilala hiya nga San Miguel Pro.

 

Mga Buruhaton

1. Mag-angbit an mga natambong hiunong han mga kapadian nga ira nakilala dida han ira kinabuhi, kon ano an ira pagkilala hini nga padi o kapadian, maupay ba o diri maupay ngan kon kay-ano?

2. Mag-angbit liwat han ira nakikita nga mga gin-aagi-an han mga kapadian yana nga mga kakurian, pagsulay ug mga pangayat han ira kahimtang? Ano an angay buhaton han komunidad para ha ira?

3. Magtuyo hin pag-ampo ikinaadlaw o ha agsob nga higayon para han kaobispohan ug mga kapadian. Kay-ano nga, bisan kon an mas diri maupay nga bantog an aton nahibabatian hiunong ha ira, kinahanglan ta hira suportahan?

 

Kasayuran han Katoliko nga Pagtoo

Ano an Sakramento han Orden?

Binabaton ini nga pakiana han katekismo han Singbahan nga Katoliko: “An Sakramento han Orden amo an Sakramento diin an misyon ni Cristo nga iya ginbilin ha mga apostol napapadayon nga matuman dida han Singbahan ngada han katapos han panahon. Sanglit usa ini nga sakramento han pag-ataman nga apostoliko. Mayda niya tulo ka balitang: an Pagka Obispo, an Pagka Padi ug an Pagka Diakono” (CCC 1536).

Diin tikang an pulong nga ‘Orden’?

Hinuram ini han Singbahan tikang han imperyo han Roma ug nangangahulugan ini hin usa nga katitirok o lawas hin mga nangungulo. Sumala han Singbahan tutulo ini ka balitang: pagka Obispo, pagka Padi ngan pagka Diakono. Dida han Daan nga Ginsabotan o Testamento gintawag an Bungto han Israel nga “padianon nga bungto” (Ex 19:6; Is 61:6)). Kundi nagpili an Ginoo nga Dios han tribo ni Levi nga magsirbe nga mga kapadian han Israel dida han ira paghalad hin mga sakripisyo ug mga unong ngadto sa Dios para han iya bungto. An ira hugpo tinatan-aw nga tigaman han Orden han mga Kapadian dida han Bag-o nga Ginsabotan.

Ano an igintututdo han mga kinabuhi han mga kapadian sugad kanda Fr. Charlie Colandres ngan San Miguel Pro?

Nga an pagkapadi han mga inordenahan or ‘pagkapadi ministeryal’ (ministerial priesthood) sugad han ira pagkapadi usa nga serbisyo o pag-ataman han ‘hadianon nga pagkapadi’ (royal priesthood) han mga layko o magtinuohon basi matuman nira an ira pagkatinawag sa Dios nga magin “hadianon nga pagkapadi, santos nga bungto, mga tawo nga pinili” (Second Plenary Council of the Philippines, n. 507). Ha usa ka pulong, bulig an mga padi nga ministeryal nga matuman an pagkapadi nga hadianon han ngatanan nga binunyagan.

Ano an kalabotan han mga padi nga inordenahan kan Cristo?

Ira iginpapahayag ug inaangbit an uusa la nga pagka Padi ni Jesukristo. Siring pa man hin usa nga Obispo: “Hi Jesukristo la an Padi. Bisan an lalaki nga Katoliko nga inordenahan ha pagkapadi nga ministeryal naangbit la ug nagpapahayag han uusa la nga pagkapadi ni Jesukristo.” Tutdo liwat ni Santo Tomas Aquino: “Hi Jesukristo la an tinuod nga Padi, an iba iya la mga ministro” (Hebr. 8, 4).

Ano an kalabotan han pagkapadi ni Jesukristo han kapadian han Israel?

An pagtoo nga Katoliko nagtututdo nga an pagkapadi dida han Daan nga Ginsabotan natutuman dida kan Jesukristo, “an uusa nga Tagapamutnga (Mediator) han Dios ug han tawo” (1 Tim 2:5). An kan Jesukristo uusa nga paghalad han iya kalugaringon “nakahingpit para han ngatanan nga panahon han ngatanan nga ginsasantos” (Heb 10:14). Ini nga paghalad ni Jesus han iya kalugaringon nahinganganhi ug nahipapahamtang dinhi ha aton pinaagi han Santos nga Yukaristiya nga ginpapanguluhan han padi nga ministeryal.

Kay-ano nga may-ada ‘padi nga ministeryal’ han mga inordenahan ug may-ada ‘hadianon nga pagkapadi’ han ngatanan nga binunyagan, an mga layko?

Sugad nga in usa nga salog usahay nagsasanga ug nagigin duha, kundi an duha nga sanga natikang la gihapon han uusa nga salog, an pagkapadi ni Jesukristo iginpapahayag dida han ‘hadianon nga pagkapadi’ han mga binunyagan ug han ‘ministeryal nga pagkapadi’ han nga inordenahan. Kundi hira nga duha natikang la gihapon han uusa la nga pagkapadi ni Jesukristo. Tutdo han Ikaduha nga Konseho Batikano nga bisan kon tikang ini nga duha han kan Cristo pagkapadi magka-iba hira ha kinaiya (Lumen Gentium, n. 10). “Samtang an hadianon nga pagkapadi han mga magtinuohon natutuman dida han paghigawas han grasya han Bunyag—usa nga kinabuhi hin pagtoo, paglaom ngan paghigugma, kinabuhi sumala han Espiritu—an pagkapadi ministeryal usa nga pagserbi han grasya hin pagkabinunyagan han ngatanan nga mga Kristiyano. An pagkapadi nga ministeryal usa nga paagi nga ginagamit ni Cristo basi niya padayon nga tukuron ug tugwayan an iya Singbahan” (CCC 1547).

Ano an karuyag sidngon hini para han mga kapadian nga ministeryal o inordenahan?

Angay ini mag-abi-abi ha ira hin dayday nga pagpaubos. An ira pagkapadi nga ministeryal nagigin tinuod nga ministeryal kay surugoon ini han ‘hadianon nga pagkapadi’ han ngatanan nga binunyagan, kadam-an ha ira mga layko. An mga binunyagan ngatanan tinatawag sa Dios pagin Bag-o nga Israel, usa nga “padianon nga Bungto” nga naghahalad hin mga pag-ampo ug unong ngadto sa Dios Amay. Dida hini napoporma nga tinuod an padi ministeryal ngadto kan Cristo nga Ulo (configured to Christ the Head) [LG 10: PO 2; 6] nga nangungulo pinaagi hin pagserbi o pagin surugoon. “Kay an Anak han Tawo waray kumanhi basi hiya pagserbihan kundi basi hiya magserbi” Imt 10:45).

Kay-ano nga an mga Obispo an nag-uuna dida han tutulo nga balitang han Orden, sinusundan han mga Presbyter/Padi ug Diakono?

Tutdo han Katoliko nga pagtoo nga an Pagkapadi ni Jesukristo nga iginpapahayag han Pagkapadi nga Ministeryal aada hiaagii hin bug-os dida han Obispo. An Vatican II, pananglitan, nasiring nga an “kabug-osan han Santos nga Orden (fullness of Holy Orders)” iginhahatag han ordinasyon ha pagka Obispo, an kabug-osan nga, dida han tradisyon han liturhiya han Singbahan ug dida han mga tutdo han mga Santos Padres han Singbahan, gintatawag ini nga hitaas nga pagkapadi, an pungkay [summa] han ministeryo nga sagrado” (LG 23:CD 4). Sanglit hiya an nangungulo han Singbahan nga lokal o han diyosesis, tinikangan han pagkaurusa han panon han Ginoo dida han iya Singbahan. Kundi ini nga kabug-osan han pagkapadi iginpapa-angbit han Obispo ngadto han mga Presbyter o Padi nga Ministeryal nga ira mga “ka-budlay” (‘co-workers’ or ‘collaborators’) dida han pagtuman han misyon apostolika nga igintuin ha iya (Presbyterorum Ordinis, n. 2). Iginpapa-angbit pa ngahaw ini ngadto han mga Diakono “nga nakarawat han pagpadat han mga kamot ‘diri ngadto han pagkapadi kundi ngadto han pag-ataman [ministry]’ (LG 28; CD 15; CCC 1569).

Ano an mga katungdanan han mga padi nga inordenahan or ministeryal?

Tutulo an mga katungdanan han mga padi nga ministeryal. Una, ‘tagpasamwak hira han Pulong han Dios [proclaimers of the Word]” tungod kay hira nagsisirbe han hadianon nga panon han Ginoo pinaagi han ira ‘pagtutdo’ o ‘munus docendi’ (katungdanan hin pagtutdo). Ikaduha, “tagdumara hira han mga sakramento [ministers of the sacraments] tungod kay nagsisirbe hira han panon han Ginoo dida han ira pagpangulo han ‘pagsingba nga Diosnon’ [‘divine worship’] o munus liturgicum [katungdanan ha pagsingba]. Ikatulo, hira an mga ‘magmarangno han panon han Ginoo’ [‘shepherds of the Lord’s flock’] tungod kay nagsisirbe hira dida han ira ‘pagpangulo han panon’ [‘pastoral governance’] o munus regendi [katungdanan pagpangulo] (CCC 1592). Tungod kay mayda nira kinakaptan nga ‘gahom’ an mga padi nga ministeryal kinahanglan sumantop nga an ira kahimtang diri nakakasantos ha ira, “kundi kinahanglan nira tumanon an ira dako nga katungdanan paghirani hin hilarom nga pagka-suok kan Jesukristo. Angay hira mag-ukoy hin santos nga kinabuhi ug magin mapainobsanon. Mga tinawag hira nga mga surugoon han Bungto sa Dios [‘servants of the People of God’]”, pulong pa man ni Fr. McBride han iya libro College Catechism.

Mga Buruhaton Pangatapusan

1. Pamalandonga kon ano an imo mga tinatagusya dida han imo mga nakilala nga mga bispo, padi ug diakono. Kay-ano?

2. Pag-angbit han imo baton han pakiana kon ano ano an imo mahibubulig han mga inordenahan nga mga padi ministeryal basi nira matuman an ira misyon ug bokasyon.

3. Batona an kon ano an imo mahibubulig pagpadugwag han bokasyon o tawag ngadto han pagkapadi o pagka inordenahan nga ministry..

 

AN PAG-AMPO NGA KRISTOHANON

 

Mga Katuyuanan: Katapos hini nga sesyon an mga natambong ginlalauman nga:

Doktrinal:   Makakasantop han mga tutdo han pagtoo nga Katoliko hiunong han kahulugan, mga paagi ug bayhon han pag-ampo nga Kristohanon

Moral:         Magkaada mas madasig nga ungara hin pag-ampo ug pagin matinumanon hin mainampoon nga kinabuhi

Liturhikal:  Ma-aghat hin pagsingba, pagpasalamat ug paghalad sa Dios han bug-os nga kaligaringon ha pag-ampo ug liturhiya.

 

Pahiuna

1. Hi Santa Therese han Lisieux o tinatawag liwat nga Sta. Teresita han Bata nga Jesus ipinanganak ha Francia han Enero 2, 1873. Nagin bantogan hiya tungod han iya pagpatikang han tinatawag nga “gutiay nga paagi han espirituhanon nga pagka-anak (‘little way of spiritual childhood’)” nga naipapahayag dida hin hilarom nga pagsarig han paghigugma han Dios. Mahinungdanon kaupay an iya tutdo hiunong han pag-ampo kay nga gin-ako ini han Katekismo han Singbahan nga Katoliko: “Para ha akon, an pag-ampo  usa nga pagbayaw han kasingkasing; usa ini hiya nga simple nga pagtan-aw ngadto ha langit; usa ini nga goliat hin pagkilala ug paghigugma, nahangkop han pruyba ug kalipay” (St. Therese of Lisieux, Manuscripts autobiographiques, C 25r; CCC 2558). An iya urhi nga mga pulong han iya kamatay han Septiembre 30, 1897 nasiring: “Dios ko, hinihigugma ko ikaw!” ngan namatay hiya nga masiga an iya bayhon. Bisan kon may damo nga dampog hadto nga adlaw, sumala han iya panagna nga mawawaray dampog ha adlaw nga hiya mamamatay, madagmit nga nawaray dampog manggud, labi na pag-abot han alas siete han gab-i, an takna han iya pagkamatay.

2. Hi Sta. Scholastica, usa nga mainampoon nga madre, bugto ni San Benedicto, usa nga monghe ug kinikilala nga amay han bag-o nga monastisismo han Europa. Usa ka adlaw bumisita hi Sta. Scholastica han iya bugto ug maiha hira nga nagkina-istorya hiunong han pag-ampo ug mga espirituhanon nga butang. Pag-abot hin pira ka oras na-ibaraya na hi San Benedicto han iya bugto tungod kay kinahanglan na hiya bumalik ha iya selda. Nanginyupo hi Sta. Scholastica nga pumabilin anay hiya basi ipadayon an ira pag-istorya han mga espirituhanon nga butang. Waray maruyag hi San Benedicto. Sanglit nag-ampo hi Sta. Scholastica ngadto sa Dios. Tigda nga nagdalugdog ug inuran ngan, tungod hini, waray pakabaya hi San Benedicto. Siniring hi Sta. Scholastica: “Nanginyupo ako ha imo, Kuya, kundi waray ka pamati. Nanginyupo ako han langitnon nga Amay ngan hiya namati.”

 

Mga Buruhaton

1. Mag-angbit an mga natambong han ira pagsantop kon ano an pag-ampo dida han ira kinabuhi. Kay-ano?

2. Mag-angbit liwat han ira nakikita nga mga mahinungdanon nga butang dida han kinabuhi han mga kasantosan hiunong han pag-ampo.

3. Kumadto ha singbahan o ngadto hin mamingaw nga lugar basi magrosaryo, magnovena o mag-ampo hin mamingaw ha atubangan han Santissimo Sacramento.

 

Kasayuran han Katoliko nga Pagtoo

Ano an pag-ampo?

Usa ini nga paki-usa ug pakigsabot (communication) han tawo sa Dios tikang ha kasingkasing. Pagbayaw ini han kasingkasing ug han hunahuna sa Dios para han mga pagkinahanglan o mga ungara tikang hin mapainobsanon nga pagkilala han pagsarig sa Dios (CCC 2559).

Kay-ano nga kinahanglan mag-ampo an Kristiyano?

Tungod kay hi Jesus nga aton Ginoo nag-ampo. Ginbuhat niya ini san-o hin mga importante kaupay nga mga butang han iya kinabuhi: san-o han pagbunyagi ha iya ni Juan Bautista, han pagbag-o han iya dagway, han iya Kasakit o Pasyon (Lk 3:21; 9:28; 22:41-44). Nag-ampo liwat hiya san-o an iya pagpili han mga apostol, han pagtug-an ni Simon Pedro han kan Jesus pagka Mesiyas, ug basi nga ini nga ulo han mga apostol diri manluya ha pagtoo (Lk 6:12; 9:18-20; 22:32) [CCC 2600].

Kinahanglan kita mag-ampo pagtuman hin mga katuyuanan. Syahan,  an pagsingba ug pagdayaw sa Dios ha pagkilala nga hiya an Magburuhat ta ug han ngatanan nga mga butang, kinikita ug diri kinikita, ngan nga nasarig kita ha iya para han ngatanan nga aanhi ha aton. Ikaduha, an pagpasalamat sa Dios tungod han mga grasya, bendisyon o upa nga hatag niya hat aton. Siring ni San Pablo: “Ano an may-ada ka nga waray nimo karawata? Ngan kon imo ini kinarawat, kay-ano nga naparayaw ka nga daw sugad nga waray nimo ini karawata?” (1 Cor 4:7). Ikatulo, basi mangaro hin pasaylo sa Dios tungod han aton mga sala. An aton pag-ampo nakakabulig ha aton pangaraba: “O Dios, kalooyi ako nga makasasala!” (Lk 18:13). Ikaupat, basi mangaro sa Dios tungod han aton mga pagkinahanglan ug tambulig ha ngatanan nga mga butang. Tutdo ni Jesus: “Pangaro, ug ini ihahatag ha imo; pamiling ngan imo ini hiaagian; pagtuktok ug ini bubuksan ha imo” (Mt 7:7).

San-o kaangayan nga mag-ampo?

Ha tagsa nga adlaw ha ngatanan nga panahon ug higayon. Kundi labi na gud ha aga basi maghalad han kalugaringon ug han adlaw sa Dios ngan mangaro han iya tambulig ha mga pagsulay; ha adlaw mismo, labi na ha butnga han mga pruyba, pagkinahanglan ug pagsulay; ha gab-i basi magpasalamat han mga bendisyon nga nakarawat, basi mamalandong, mag-inu-ino ug magbasul han mga sala upod an pangaro hin pasaylo han Dios; ngan san-o ug katapos kakaon magbubuhat hin trabaho.

Hin-o an angay pag-ampoan?

An Dios nga uusa an kinaiya kundi tutulo ka Persona: an Amay, Anak ug Espiritu Santo. Makakag-ampo kita ngadto han Amay, ngadto han Anak ug ngadto han Espiritu Santo. An pag-ampo han Singbahan iginpapahinungod kaurugan ngadto han Amay dida han Espiritu Santo pinaagi kan Jesukristo. “Amay nga makagarahom….Pinangangaro namon ini pinaagi han amon Ginoo Jesukristo, imo Anak nga upod ha imo dida han pagkausa han Espiritu Santo, buhi ug naghahadi ha dayon nga mga katuigan.”

Makakahimo gihapon kita mangaro han mga pag-ampo ug panabang nga espirituhanon han Mahal nga Birhen Maria, han mga Anghel ug han mga Santos. Ipinakikita ini han basahan han Ginpadayag: “Ug upod han mga pag-ampo han mga Santos nabayaw ngadto sa Dios tikang han kamot han Anghel an aso han insenso [tigaman han pag-ampo han magtinuohon]” (Ginpadayag 8:4).

Kay-ano nga kita mangangaro han pag-ampo ug panabang han Mahal nga Birhen, mga Anghel ug mga Santos?

Kay suok hira nga mga kasangkayan han Dios. Ikinalilipay niya an pagtuman han ira mga ungara ug pag-ampo. Dida, pananglitan, han basahan ni Job ginsiring han Dios an mga kasangkayan ni Job nga nakasala ha iya: “Kadto kamo han akon surugoon nga hi Job, ug paghalad kamo hin mga unong para han iyo kalugaringon; tugoti niyo nga an akon surugoon hi Job nga mag-ampo para ha iyo; kay akon kakarawaton an iya pag-ampo nga diri kamo sirotan hin hingpit. Kay waray kamo pagyakan hin matadong hiunong ha akon, diri sugad han akon surugoon hi Job” (Job 42:8-9).

Hira hin-o an angay naton ig-ampo?

An ngatanan nga tawo ha tuna, labi na an aton mga hinigugma ug bisan ngani an aton mga kaaway. Hi Jesus mismo nagsugo hini: “Kundi nasiring ako ha iyo, higugmaa niyo an iyo mga kaaway, pagbuhat hin maupay ngadto han mga nasisina ha iyo, ngan pag-ampo para hadton mga nagpapakuri ug nagpapakaraot na ha iyo” (Mt 5:4). Angay liwat kita mag-ampo para han mga kalag ha Purgatoryo kay dako an tambulig hini han ira kapuraw ug pakakarawat han pasaylo han Dios.

Para hin ano an angay naton ig-ampo?

Labaw han aton mga pagkinahanglan nga tunan-on, angay kita mag-ampo para han katumanan han Ginhadian han Dios. Angay liwat kita mag-ampo nga mahingadto kita ha langit pinaagi hin pakagbuhat ug pakagtuman han kaburut-on han Dios. Ha aton mga pag-ampo pinakamaupay an pagdugang hin “kon imo ini kaburut-on, Ginoo”. Pulong ni Jesus: “Kay an mga Hentil nagbibiling hini nga mga butang, kay an iyo Amay maaram nga iyo ginkikinahanglan ini nga mga butang. Kundi unaha anay pamilnga an Ginhadian han Dios ug an iya katadongan, ug ini nga mga butang ighahatag gihapon ha iyo” (Mt 6:32-33).

Pirmi ba nanmamati an Dios han aton mga pag-ampo? Kay-ano nga may mga pag-ampo nga diri natutumanan?

Oo, nanmamati an Dios han aton mga pag-ampo. Kundi diri dayuday iginhahatag niya an aton mga pinangangaro kay diri kita dayuday maaram han mas pinakamaupay para ha aton. An Ginoo an maaram hini. Bisan kon hi Jesus nasiring “pangaro ngan kamo tatagan” (Mt 7:7), diri hiya nasiring nga an aton pinangangaro an ighahatag ha aton kay bangin, han panan-aw han Dios, diri makakaupay para han aton katalwasan an aton pinangangaro.

Nanmamati ba an Dios han pag-ampo han magpakasasala?

Oo, kon nag-aampo hira nga may pagpaubos, kinasingkasing ug ha kamatuoran. An aton modelo amo an parasukot hin buhis nga gindayaw ni Jesus tungod kay sugad hini an iya pag-ampo. “May usa nga parasukot hin buhis, natukdaw nga hirayo, waray ngani bayawa an iya mga mata ha langit, kundi nagtuktok han iya dughan ngan nagsiring, ‘Dios, kalooyi gad ako nga makasasala’. Nasiring ako ha iyo nga ini nga tawo inoli ha iya balay nga nagin matadong” (Lk 18:13-14).

Ano an mga paagi ug pagpahayag han pag-ampo?

May-ada tutulo nga importante nga paagi ug pagpahayag han pag-ampo nga natikang han paggamit han baba, hunahuna ug kasingkasing. Kon nagamit han baba, may-ada ginluluwas nga pag-ampo (vocal prayer). An Natoo Ako, Amay Namon, Maghimaya ka Maria dida han pagrosaryo, pagnovena ug iba pa pipira la nga mga pananglitan han ginluluwas nga pag-ampo labi kon aada kita ha katilingban. Kon nagamit han hunahuna, may-ada pamalandong (meditative prayer). An pagbasa han Bibliya o Baraan nga Kasuratan ug iba pa nga mga libro ug basahan nga espirituhanon nakaka-aghat han aton mga hunahuna nga mag-ampo samtang gin-iinu-ino an mga kamatuoran ug misteryo han pagtoo. Kon nagamit han kasingkasing, may-ada pagtutok han misteryo nga gintutuohan (contemplation). Nahibabato ini dida han mga mamingaw nga pakiusa kan Jesukristo han nag-aampo, pananglitan, ha atubangan han Santissimo Sakramento ha altar o ha butnga han mahusay nga kalibungan o dida han simple nga pagsiplat han Ginoo nga aanhi ha aton, inupdan hin pagkarawat han mga ‘mamara nga higayon’ o han ‘gab-i han pagtoo’ (night of faith) ha pakiusa han kasakit han Ginoo para han kaupayan han Singbahan ug mga makasasala.

 

Mga Buruhaton Pangatapusan

1. Paghatag hin malinaw nga katekesis hiunong han pag-ampo ha mga bata nga kaapi han pamilya ug han iba nga kabataan gawas han pamilya.

2. Linawa an kahulugan han altar ha balay ug han krusipiho, mga imahen ug estatuwa. An mga Katoliko nga Kristiyano nagsisingba la sa  Dios Amay, Anak ug Espiritu Santo kundi nagpapasidungog ngan nangangaro han mga pag-ampo han Mahal nga Birhen Maria ug han mga kasantosan.

3. Gahin hin oras ha aga ug gab-i basi magrosaryo an bug-os nga pamilya ngan magka-ada pag-angbit hin pag-ampo nga personal ug mamingaw nga pag-ampo ha atubangan han altar ug san-o/kahuman kakaon.